تاریخی فرهنگی قرآنی 1

سایت جدید تاریخی فرهنگی قرآنی 2

m5736z

blog.ir.

 نماز در قرآن

قرآن کریم حدود 90 بار مستقیماً واژه صلاة و مشتقاتش را به کار برده، حدود 900 بار کلمات و واژه‌هایی که مرتبط با نماز هستند، مانند: رکوع، سجده، وضو، مسجد، ذکر، عبادت و ... . نـماز صلاة به گفته لـغـت شـناسان به معنای دعا، تبریک و تمجید است. برخی دیگر گفته‌اند: به معنای آتش برافروخته است و از ایـن جـهـت بـه این عبادت خاص (صلاة) گفته شد، زیرا کسی که نماز بـخـواند، خود را به وسیله این عبادت و بندگی از آتش برافروخته الهی دور می‌سازد [المفردات ص285]

در قرآن مجید آیات متعددى درباره نماز وجود دارد که نمایانگر اهمیت و ارزش خاص و جایگاه رفیع و عالى این عبادت مهم در پیشگاه خداوند است. آیات مربوط به نماز هر کدام پیام خاصى دارد. بعضى از آنها به اهمیت بعد معنوى و ملکوتى نماز پرداخته، و برخى آن را مایه آرامش دلها قرار داده و تعدادى نماز را عامل بازدارنده از زشتى و پلیدى معرفى نموده و بخشى دیگر نیز به بررسى نماز در ادیان گذشته و همراهى نماز با عبادات دیگر از قبیل حج، جهاد، زکات و عدالت اجتماعى پرداخته است .
نکته مهم در آیات قرآن، درباره نماز، سیر تاریخى این عبادت است که از زمان انبیاء گذشته تا به حال ادامه داشته. و انسان هر وقت با دقت و تفکر به آن پرداخته، بیشتر به ارزش و اهمیت آن پى برده. از دوران حضرت ابراهیم(ع ) که از خدا میخواهد دودمانش را از نمازگزاران قرار دهد؛ همچنین لقمان(ع) که فرزندش را به اقامه نماز توصیه میکند؛ و یا آنچه را که در دوران جنگ تحمیلى مشاهده کردیم که نماز اساس، پایدارى، استقامت، اطمینان خاطر و آرامش دلهاى رزمندگان در کوران مبارزه نا برابر بین اسلام و کفر واقع شده بود.
معنای عرفانی نماز
بعضی از بزرگان نیز صلاة را از (تصلیه) مشتق دانسته‌اند، با توجه به این معنا، گویی نمازگزار وقتی به نماز می‌ایـسـتد و توجه به مبدا اعلا پیدا می‌کند، به واسطه حرارتی که در اثر حرکت صعودی و نزدیک شدن به کانون حقیقت معنوی در نفسش حاصل مـی‌شـود، قـدرت پـیـدا می‌کند، کج رفتاری‌های نفس را که بر اثر تـوجـه بـه غـیـر خـدا و مـیـل به باطل پیدا شده، راست و تعدیل کند [آداب الصلوه امام خمینی ص22]

امام صادق ع : قَالَ لِلصَّلَاةِ أَرْبَعَةُ آلَافِ حَدٍّ؛ نماز 4 هزار حد دارد، شهید ثانی در تبیین حدیث : مراد از 4 هزار حد، واجبات و مستحبات نماز است که واجبات آن هزار عدد است که شهید کتاب «اَلفِیه» را برای آن نوشته و مستحبات آن 3 هزار است که کتاب «نَفلیه» را برای آن تألیف کرده است
 شاخصه‌های اهمیت نماز رابطه انسان را با حق تـعـالـی و عـوالـم غیبیه محکم می‌کند و ملکه خضوع لله در قلب ایـجـاد کند و شجره طیبه توحید را در قلب محکم کند، بطوریکه با هیچ چیز از آن زایل نشود[امام خمینی40 حدیث ص496]
-نماز، کلمه‌ای پر تکرار در قرآن و روایات
در تمام ادیان، نماز عبادتی است که وجود داشته و این نشان دهنده رکن بودن نماز در دین است که وسیله‌ای برای تداوم ارتباط با خالق هستی و غرق نشدن در مشکلات مادی و منجلاب‌های گناه و فساد است در روایات نیز تنها در 2 کتاب وسائل الشیعة و مستدرک الوسائل حدود 59 هزار روایت از معصومین(ع) نقل شده که مربوط به تمام ابواب فقهی است؛ یعنی 52 باب فقهی و از این تعداد روایات 19 هزار آن مربوط به نماز است، یعنی حدود یک سوم روایات نیز مربوط به نماز است.

   اهمیت و جایگاه نماز اسرار و آثار نماز

نماز جزء برنامه هاى حکومت اسلامى

یاران خدا کسانى هستند که هر گاه در زمین به آنها قدرت بخشیدیم، نماز را بر پا مى دارند و زکات را ادا مى کنند و امر به معروف و نهى از منکر مى نمایند و پایان همه امور از آن خداست الذین ان مکناهم فى الارض اقاموا الصلوة و اتوا الزکوة و امروا بالمعروف و نهو عن المنکر و لله عاقبة الامور (حج41)
نماز موهبتى الهى: و آنان را پیشوایانى قرار دادیم که به دستور ما هدایت مى کنند و آنان وحى فرستادیم تا کارهاى نیک انجام دهند و نماز را برپا دارند و زکوة بدهند و آنان همگى عبادت کننده ما بودندو جعلنا هم ائمة یهدون بامرنا و اوحینا الهیم فعل الخیرات و اقام الصلوة و ایتاء الزکوة و کانوا لنا عابدین (انبیاء73)
نماز و زکات نماز بگذارید و زکات بدهید و به خدا توسل جویید اوست مولاى شما، چه مولاى خوب و چه یار و یاور شایسته اى فاقیموا الصلوة و اتوا الزکوة و اعتصموا بالله هو مولیکم فنعم المولى و نعم النصیر(حج78)
نماز همراه با مشورت و الذین استجابوا لربهم و اقاموا الصلوة و امرهم شورى بینهم و مما رزقنا هم ینفقون و کسانى که دعوت پروردگار خود را اجابت نموده و نماز بپا مى دارند و امورشان به مشورت نهاده مى شود، و از آنچه روزیشان کرده ایم انفاق مى کند (شورى37)
نماز و قرآن
کسانى که کتاب الهى را تلاوت مى کنند و نماز را بر پا مى دارند و از آنچه به آنها روزى داده ایم پنهان و آشکار انفاق مى کنند تجارت (پر سودى) را امید دارند که نابودى و کساد در آن نیستان الذین یتلون کتاب الله و اقاموا الصلوة و انفقوا مما رزقناهم سرا علانیة یرجون تجارة لن تبور (فاطر29)
یکى از صفات متقین اقامه نماز است . پرهیزکاران آنهایى هستند که به غیب ایمان مى آورند و نماز بر پا مى دارند و از تمام نعمتها و مواهبى که با آنها روزى داده ایم انفاق مى کنندالذین یومنون بالغیب و یقیمون الصلوة و مما رزقنا هم ینفقون (بقره3)
نماز، خصلت مؤ منین
مردان و زنان با ایمان ولى (و یار و یاور) یکدیگرند امر به معروف و نهى از منکر مى کنند و نماز را بر پا مىدارند و زکات را مى پردازند و خدا و رسولش ‍ را اطاعت مى نمایند خداوند به زودى آنها خویش قرار مى دهد و المؤ منون و المؤ منات بعضهم اولیاء بعض یامرون بالمعروف و ینهون عن المنکر و یقیمون الصلوة و یؤتون الزکوة و یطیعون الله و رسوله اولئک سیر حمهم الله ان الله عزیز حکیم(توبه71)
نماز یکى از اصول نیکى هاست و لکن البر من امن بالله و الیوم الاخر و الملائکة و الکتاب و النبیین ... و اقام الصلوة ...بلکه نیکى (و نیکوکار) کسانى هستند که به خدا و روز رستاخیز و فرشتگان و کتاب آسمانى و پیامبرانى ایمان آورده اند... و نماز را بر پا مى دارند... (بقره177)
مستمر یاد خدا بودن یا ایها الذین امنوا اذکرا الله ذکر کثیرا* وسبحوه بکرة و اصیلا اى کسانى که ایمان آورده اید خدا را بسیار یاد کنید * و صبح و شام او را تسبیح نمایید. (احزاب 41و42)
دل بستن به خدا و اذکر اسم ربک و تبتل الیه تبتیلا نام پروردگارت را یاد کن و تنها به او دل ببند(مزمل 8)
نماز و شکرگزارى انا اعطیناک الکوثر فصل لربک و انحر به خاطر شکرانه عطایاى ما براى پروردگارت نماز بخوان و قربانى کن.
نماز و عدالت اجتماعىقل امر ربى بالقسط واقیموا وجوهکم عندکل مسجد و ادعوه مخلصین له الدین کما بداءکم تعودون بگو اى رسول پروردگار من شما را به عدل و درستى امر کرده و نیز فرموده که در هر عبادت روى به حضرت او آرید و خدا را از سر اخلاص ‍ بخوانید که چنانچه شما را در اول بیافرید دیگر بار به سویش باز آیید (اعراف29)
پاداش نماز و الذین یمسکون بالکتاب و اقاموا الصلوة انا لا نضیع اجر المصلحین و آنها که به کتاب (خدا) تمسک جویند و نماز را بر پا دارند (پاداش بزرگى خواهند داشت زیرا) ما پاداش مصلحان را ضایع نخواهیم کرد (اعراف170)
نماز و آیین مستقیم و ما امروآ الا لیعبدوا الله مخلصین له الدین حنفاء و یقیموا الصلوة و یوتوا الزکوة و ذلک دین القیمة در حالى که به آنها دستورى داده نشده بود جز اینکه خدا را پرستش کنند با کمال اخلاص ، و از شرک به توحید باز گردند، نماز را بر پا دارند، و زکات را ادا کنند، و اینست آئین مستقیم و صحیح و پایدار(بینه1)
مؤ منان کسانى هستند که نماز را بر پا مى دارند الذین یقیمون الصلوة و یؤ تون الزکوة و هم بالاخرة هم یوقنون همان کسانى که نماز را بر پا مى دارند و زکات را ادا مى کنند و به آخرت یقین دارند.(نمل2و3)
بر پا داشتن نماز یکى از برنامه هاى اولوا الالباب و الذین صبروا ابتغاء وجه ربهم و اقاموا الصلوة و انفقوا مما رزقنهم سرا و علانیه و یدرؤ ن بالحسنه السیئة اولئک لهم عقبى الدار. و آنها به خاطر ذات (پاک) پروردگار شکیبائى مى کنند، و نماز را بر پا مى دارند، و از آنچه به آنها روزى داده ایم، در پنهان و آشکار انفاق مىکنند، و با حسنات ، سیئات را از میان مى برند، پایان نیک سراى دیگر از آن آنهاست (رعد 22)
نماز یکى از نشانه هاى ایمان قل لعبادى الذین امنوا یقیموا الصلوة و ینفقوا مما رزقناهم سرا و علانیة به بندگان من که ایمان آورده اند بگو: نماز را بر پا دارند و از آنچه به آنان روزى داده ایم در پنهان و آشکار انفاق کنند. (ابراهیم31)
نماز و صفات مؤ منان و مجاهدانالتائبون العابدون الحامدون السائحون الراکعون الساجدون الامرون بالمعروف و الناهون عن المنکر و الحافظون لحدود الله و بشر المومنین (توبه112) (مؤ منان کسانى اند که ) توبه کنندگان و عبادت کنندگان سپاس گویان و ساحت کنندگان و رکوع کنندگان و سجده آوران و آمران به معروف و نهى کنندگان از منکر و حافظان حدود (و مرزهاى) الهى و بشارت بده مؤ منان را.

علم و نماز لکن الرسخون فى العلم منهم و المؤ منون یؤ منون بما انزل الیک و ماانزل من قبلک و المقیمین الصلوة و المؤ تون الزکوة و المؤ منون بالله و الیوم الاخر اولئک سنوتیهم اجرا عظیما ولى آن دسته از آنها که راسخ در علمند و آنها که ایمان دارند به تمام آنچه بر تو نازل شده و آنچه پیش از تو نازل گردیده ایمان مى آوردند و آنها که نماز را بر پا مى دارند و آنان که زکات مى دهند و آنها و روز قیامت ایمان آورده اند به زودى به همه آنان پاداشت عظیمى داد. (نساء162)
مواظبت بر نمازها والذین هم على صلاتهم یحافظون مصلین کسانى هستند که مواظب نماز خویشتن اند و همه اوقات نماز را حفظ مى کنند. (معارج 34) و الذین یؤ منون بالاخرة یؤ منون به وهم على صلاتهم یحافظون آنها که به آخرت ایمان دارند، به آن ایمان مى آورند، و بر نمازهاى خویش ، مراقبت مى کنند. (انعام92) و الذین هم على صلوتهم ، یحافظون ، اولئک هم الوارثون و آنها که از نمازها مواظبت مى نمایند، آنها وارثانند. (مؤ منون9و10)
مهندسى خانه و نماز جهت قبله هنگام نماز  و اوحینا الى موسى و اخیه ان تبواء لقومکما بمصر بیوتا واجعلوا بیوتکم قبله و اقیموا الصلوة و بشر المؤ منین و به موسى و برادرش وحى کردیم که براى قوم خود خانه هائى در سرزمین مصر انتخاب کنید، و خانه ها را مقابل یکدیگر قرار دهید و نماز را بر پا دارید و به مؤ منان بشارت ده (که سرانجام پیروز مى شوند یونس87)و من حیث خرجت فول و جهک شطر المسجد الحرام و انه للحق من ربک و ما الله بغافل عما تعملون از هر کجا (و از هر شهر و نقطه اى ) خارج شدن (به هنگام نماز) روى خود را به جانب مسجدالحرام کن . این فرمان دستور حقى است از طرف پروردگار تو، و خداوند از کردار شما غافل نیست .

نماز و عمل صالح ان الذین امنوا و عملوا الصالحات و اقاموا الصلوة و اتوا الزکوة لهم اجرهم عند ربهم و لا خوف علیهم و لا هم یحزنون کسانى که ایمان آوردند و عمل صالح انجام دادند و نماز را بر پا داشتند و زکات را پرداختند مزدشان نزد پروردگارشان است و نه ترسى بر آنهاست و نه غمگین مى شوند (بقره277)
جهاد و نماز الم تر الى الذین قیل لهم کفوا ایدیکم و اقیموا الصلواة و اتوا الزکوة (نساء77) آیا ندیدى کسانى را که (در مکه ) به آنها گفته شد (فعلا) دست از جهاد بدارید و نماز بر پا کنید و زکات بپردازید.
نماز و هجرت ربنا انى اسکنت من ذریتى بواد غیر ذى زرع عند بیتک المحرم ربنا لیقیموا الصلوة فاجعل اءفئدة من الناس تهوى الیهم و ارزقهم من الثمرات لعلهم یشکرون پروردگارا من بعضى از فرزندانم را در سر زمین بى آب و علفى در کنار خانه اى که حرم تو است ساکن ساختم تا نماز را بر پاى دارند تو قلبهاى گروهى از مردم را متوجه آنها ساز و از ثمرات به آنها روزى ده شاید آنان شکر تو را بجاى آورند (ابراهیم37)
نماز و رحمت الهى و اقیموا الصلوة و اتوا الزکوة و اطیعوا الرسول لعلکم ترحمون و نماز را بر پا دارید و زکات را بدهید و رسول (خدا) را اطاعت کنید تا مشمول رحمت (او) شوید. (نور56)
نماز و تقوا و ان اقیموا الصلوة و اتقوة و هو الذى الیه تحشرون (و نیز به فرمان داده شده به) این که نماز را بر پا دارید و از او بپرهیزید و تنها او است که به سویش محشور خواهید شد. (انعام 72) و اقاموا الصلوة و من تزکى فانما یتزکى لنفسه و الى الله المصیر نماز را بر پا مى دارند، و هر کس پاکى پیشه کند، نتیجه آن به خودش ‍ باز مى گردد، و بازگشت (همگان ) به سوى خداست(فاطر18)
نماز شرط برادرى و اخوت اسلامى فان تابوا و اقاموا الصلوة و اتوا الزکوة فاخوانکم فى الدین هرگاه توبه کنند و نماز را بر پا دارند و زکات را بپردازند برادر دینى شما هستند. (توبه11)
نماز پیوند با خدا و پیوند با خلق و اقیموا الصلوة و اتوا الزکوة و ما تقدموا لانفسکم من خیر تجدوة عندالله ان الله بما تعملون بصیر نماز را برپا دارید و زکات را ادا کنید (با این دو وسیله روح و جسم اجتماع خود را نیرومند سازید، و بدانید) هر کار خیرى براى خود (در سراى آخرت) از پیش مى فرستید، آن را نزد خداوند خواهید یافت، خداوند به اعمال شما آگاه است (بقره110)
نماز یکى از اوصاف محسنین تلک آیات...هدى و رحمة للمحسنین الذین یقیمون الصلوة و یؤتون الزکاة و هم بالاخرة هم یوقنون این آیات کتاب حکیم (آیاتى پر محتوا و استوار) مایه هدایت و رحمت براى نیکوکاران است . همانها که نماز را بر پا مى دارند، زکات را ادا مى کنند، و به آخرت یقین دارند. (لقمان2 تا 4)

 نماز یکى از صفات تواضع کنندگان الذین اذا ذکر الله وجلت قلوبهم و الصابرین على مااصابهم و المقیمى الصلوة و مما رزقناهم ینفقون حج 35) همانها که وقتى نام خدا برده مى شود دلهایشان مملو از خوف پروردگار مى گردد و آنها که در برابر مصائبى که به آنان مى رسد شکیبا و استوارند و آنها که نماز بر پا مى دارند و از آنچه روزى شان دادیم انفاق مى کنند.

یاد خدا در خانه ها فى بیوت اذن الله ان ترفع و یذکر فیها اسمه یسبح له فیها بالغدو والاصال (این چراغ پر فروغ ) در خانه هایى قرار دارد که خداوند اذن فرموده دیوارهاى آن را بالا برند (تا از دستبرد شیاطین و هوس بازان در امان باشد)، خانه هایى که نام خدا در آنها برده مى شود (نور36)
نماز همراه با مردم دارى و اذا اخذنا میثاق بنى اسرائیل لا تعبدون الا الله و با لوالدین احسانا و ذى القربى و الیتامى و المساکین و قولوا للناس حسنا واقیموا الصلوة واتوا الزکوة ثم تولیتم الا قلیلا منکم و انتم معرضون و یاد آرید هنگامى را که از بنى اسرائیل عهد گرفتیم که جز خدا نپرستید و نیکى کنید درباره پدر و مادر و خویشان و یتیمان و فقیران و زبان خوش با مردم تکلم کنید و نماز به پاى دارید و زکات مال خود بدهید پس شما عهد شکسته و روى گردانیدید جز چند نفرى و شمایید که از حکم و عهد خدا برگشتید (بقره 83)
نماز و طهارت اهل بیت و قرن فى بیوتکن و لا تبرجن تجرج الجاهلیة الاولى و اءقمن الصلوة و آتین الزکوة و اءطعن الله و رسؤ له انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اءهل البیت و یطهرکم تطهیرا (ای همسران پیامبر) در خانه هاى خود بمانید، و همچون دوران جاهلیت نخستین (در میان مردم) ظاهر نشوید، و نماز را بر پادارید، و زکات را بپردازید، و خدا و رسولش را اطاعت کنید؛ خداوند فقط مى خواهد پلیدى و گناه را از شما اهل بیت دور کند و کاملا شما را پاک سازد. (احزاب33)
نماز و قرض الحسنه و اقیموا الصلوة و اتوا الزکوة و اقرضوا الله قرضا حسنا و ما تقدموا لانفسکم من خیر تجدوه عند الله هو خیرا و اعظم اجرا و استغفروا الله ان الله غفور رحیم ... و نماز را بر پا دارید و زکات ادا کنید و به خدا قرض الحسنه دهید (در راه او انفاق نمایید) و (بدانید) آنچه را از کارهاى خیر براى خود از پیش ‍ مى فرستید نزد خدا به بهترین وجه و بزرگترین پاداش خواهید یافت و از خدا آمرزش بطلبید که خداوند آمرزنده و مهربان است (مزمل20)

تاءثیر رکوع و سجود یا ایها الذین امنوا ارکعوا و اسجدوا و اعبدوا ربکم وافعلوا الخیر لعلکم تفلحون اى کسانى که ایمان آورده اید رکوع و سجود بجا آورید و پروردگارتان را عبادت و کار نیک انجام دهید تا رستگار شوید (حج77)
نماز باز دارنده از فحشا و اقم الصلوة ان الصلوة تنهى عن الفحشاء و المنکر و لذکر الله اکبر نماز را بر پا دار، زیرا نماز انسان را از کارهاى زشت و ناپسند باز مى دارد و یاد خدا بسیار بزرگتر است (عنکبوت45) زیرا اگر نمازگزار به محتوا و حقیقت نماز توجه کند،روح تقوا و پرهیزکارى در قلب او پدید آید و این نیروى تقوا،مانع بزرگى از ارتکاب گناهان مى شود. جوانى از انصار پشت سر پیامبر اکرم ص نماز جماعت به جا مى آورد و مرتکب فحشا و گناه هم مى شد. در باره ى او با پیامبر ص سخن گفتند، حضرت فرمود: انّ صلاته تنهاه یوما ما؛ فلم یلبث أ ن تاب ؛ روزى فرا رسد که همین نمازش او را از کار زشت و گناه باز مى دارد،آنگاه چیزى نگذشت که چنین شد و توبه کرد
هدف از آفرینش و ما خلقت الجن و الانس الا لیعبدون (ذاریات56) من جن و انس را نیافریدم جز براى اینکه عبادتم کنند (و از این طریق تکامل یابند و به من نزدیک شوند).
یاد خدا مایه آرامش دلهاالذین امنوا تطمئن قلوبهم بذکر الله الا بذکر الله تطمئن القلوب آنها کسانى هستند که ایمان آورده اند و دلهایشان به یاد خدا مطمئن (آرام) است آگاه باشید با یاد خدا دلها آرامش مى یابد (رعد28) اى نفس مطمئنه بسوى پروردگارت بازگرد، در حالى که هم تو از او خشنودى و هم او از تو خشنود، در زمره ى بندگانم درآى و در بهشتم گام بگذار؛ یا اءیّتها النّفس المطمئنّة # ارجعى إ لى ربّک راضیة مرضیّة # فادخلى فى عبادى # وادخلى جنّتى از انضمام این سه آیه به خوبى مى فهمیم که نماز انسان را به یاد خدا مى اندازد، یاد خدا نفس مطمئنه به او مى دهد، و نفس مطمئنه او را به مقام بندگان خاص و بهشت جاویدان مى رساند.

نماز وسیله محو گناهان و اقم الصلوة طرفى النهار و زلفا من الیل ان الحسنات یذهبن السیئات ذلک ذکرى للذاکرین و اصبر فان الله لا یضیع اجر المحسنین (هود114) نماز را در دو طرف روز و اوایل شب بر پادار، چرا که حسنات، سیئات (و آثار آنها را) بر طرف مى سازد، این تذکرى است براى آنها که اهل تذکرند و شکیبائى کن که خداوند پاداش نیکوکاران را ضایع نخواهد کرد.
نماز سبب رستگارى قد افلح من ترکى، و ذکر اسم ربه فصلى (اعلى14و15) مسلما رستگار مى شود کسى که خود را تزکیه کند، و نام پروردگارش را به یاد آورد و نماز بخواند

اهداف شیطان از بازداشتن نماز انما یرید الشیطان ان یوقع بینکم العداوة و البغضاء فى الخمر و المیسر و یصدکم عن ذکر الله و عن الصلوة فهل انتم منتهون (مائده91) شیطان مى خواهد در میان شما به وسیله شراب و قمار عداوت ایجاد کند و شما را از ذکر خدا و از نماز باز دارد، آیا (با این همه زیان و فساد و با این نهى اکید) خوددارى خواهید کرد؟
بهترین حالات در سجده کلا لا تطعه و اسجد و اقترب چنان نیست (که آن طغیانگر مى پندارد) هرگز او را اطاعت مکن ، و سجده نما (به خدا) تقرب جوى (علق19)

اثر سجده در چهره یاران پیامبر محمد رسول الله و الذین معه اشداء على الکفار رحماء بینهم تریهم رکعا سجدا یبتغون فضلا من الله و رضوانا سیماهم فى و جوههم من اثر السجود محمد فرستاده خدا است و کسانى که با او هستند در برابر کفار سر سخت و شدید، و در میان خود مهربانند، پیوسته آنها را در رکوع و سجود مى بینى ، آنها همواره فضل خدا و رضاى او را مى طلبند، نشانه آنها در صورتشان از اثر سجده نمایان است (فتح21)
نماز و بازار رجال لا تلهیهم تجارة و لا بیع عن ذکر الله و اقام الصلوة وایتاء الزکوة . یخافون یوما تتقلب فیه القلوب و الابصار مردانى که نه تجارت و نه معامله آنها را از یاد خدا و برپا داشتن نماز و اداى زکات غافل نمى کند (نور37)
نماز، کارخانه انسان سازى ان الانسان خلق هلوعا، اذا مسه الشر جزوعا، و اذا مسه الخیر منوعا، الا المصلین انسان حریص و کم طاقت آفریده شد هنگامى که بدى به او رسد بى تابى مى کند، و هنگامى که خوبى به او برسد مانع دیگران مى شود، مگر نمازگزاران (معارج 19 تا 23)
اوصاف بر جسته نماز گزاران الذین هم على صلاتهم دائمون و الذین فى اموالهم حق معلوم للسائل و المحروم و الذین یصدقون بیوم الدین . و الذین هم من عذاب ربهم مشفقون و الذین هم لفروجهم حافظون و الذین هم لا ما ناتهم و عهدهم راعون و الذین هم بشهاداتهم قائمون و الذین هم على صلاتهم یحافظون اولئک فى جنات مکرون نماز گزاران نمازها را پیوسته به جا مى آوردند. در اموالشان حق معلومى است براى تقاضا کنندگان و محرومان ، و به روز جزا ایمان دارند و از عذاب پروردگارشان بیمناکند و دامان خویش را از بى عفتى حفظ مى کنند. و آنها که امانتها و عهد خود را رعایت مى کنند، و قیام به اداى شهادت حق مىنمایند. و براى نماز خود مراقبت دارد. این افراد در باغهاى بهشتى گرامیند. (معارج 23 تا 25)
یارى طلبى از نماز یا ایها الذین امنوا استعینوا بالصبر و الصلوة ان الله مع الصابرین .... از صبر و استقامت و از نماز (در برابر حوادث سخت زندگى ) کمک بگیرد. (همانا) خداوند با صابران است (بقره 152)
یاد خدا سبب رستگارى و اذکروا الله کثیرا لعلکم تفلحون خدا را فراون یاد کنید تا رستگار شوید(انفال 45)
صبح و شام یاد خدا و اذکر ربک فى نفسک تضرعا و خیفة و دون الجهر من القول بالغدو و الاصال و لا تکن من الغالفین پروردگارت را در دل خود از روى تضرع و خوف و آهسته و آرام ، صبحگاهان و شامگاهان یاد کن و از غافلان مباش (اعراف205)

سود نماز براى خود انسان و لا تزر وازرة وزر اخرى و ان تدع مثقلة الى حملها لا یحمل منه شى ء ولو کان ذاقربى انما تنذر الذین یخشون ربهم بالغیب و اقاموا الصلوة و من تزکى فانما یتزکى لنفسه و الى الله المصیر. هیچ گاهى گنهکارى بار گناه دیگرى را بر دوش نمى کشد؛ و اگر شخص ‍ سنگین بارى دیگرى را براى حمل گناه خود بخواند، چیزى از آن بر دوش ‍ نخواهد گرفت ، هر چند از نزدیکان او باشد! تو فقط کسانى را بیم مى دهى که از پروردگار خود در پنهانى مى ترسند و نماز را بر پا مى دارند؛ و هر کس ‍ پاکى (و تقوا) پیشه کند، نتیجه آن به خودش باز مى گردد؛ و بازگشت (همگان ) به سوى خداست (فاطر 18)

آسان بودن نماز براى خاشعان و استعینوا بالصبر و الصلوة انها لکبیرة الا على الخاشعین در زندگى از صبر و نماز کمک گیرید هر چند نماز کار مشکلى است مگر براى فروتنها (بقره 45)قد افلح المؤ منون ، الذین هم فى صلاتهم خاشعون مؤ منان رستگار شدند، آنهایى که در نمازشان با خشوع هستند (مؤ منون 1و2) در قرآن، خشوع به هر دو معنا؛ یعنى تذلل و تواضع درونى و بیرونى استعمال شده است : الف استعمال خشوع در تواضع درونى ؛ اءلم یاءن للّذین ءامنوا أ ن تخشع قلوبهم لذکر اللّه ب استعمال خشوع در تواضع بیرونى ؛ و خشعت الا صوات للرّحمن و خاشعة أ بصارهم ترهقهم ذلّة گفتنى است که خشوع در قرآن مجید، در وصف موجودات جامد نیز آمده است؛و من ءایاته أ نّک ترى الا رض خاشعة خشوع در نماز این است که چشم خود به زیر بیاندازى و همه ى توجهت به نماز باشد. روشن است که این تعریف امام ع (چشم به زیر انداختنِ در حال نماز) از لوازم خشوع است .
همه حال به یاد خدا باشید الذین یذکرون الله قیاما و قعودا و على جنوبهم و یتفکرون فى خلق السموات و الارض ربنا ما خلقت هذا باطلا سبحانک فقنا عذاب النار (آل عمران191) همانها که خدا را در حال ایستاده و نشسته و آنگاه که بر پهلو خوابیده اند یاد مى کنند و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین مى اندیشند و مى گویند بارالها! اینها را بیهوده نیافریده اى ، منزهى تو را از عذاب نگاه دار.
نماز و یاد خداو اقم الصلوة لذکرى نماز را براى یاد من به پا دارید (طه 14)

یاد خدا و شکر فاذکرونى اذکرکم و اشکروالى و لا تکفرون به یاد من باشید تا به یاد شما باشم و شکر مرا گویید و کفران (در برابر نعمتها) نکنید (بقره ، 52)

زکات دادن على (ع) در حال نماز انما ولیکم الله و رسوله و الذین امنو الذین یقیمون الصلوة و یؤ تون الزکوة و هم راکعون (مائده 55) سرپرست و ولى شما خدا و رسول اوست و مؤ منانى که نماز به پا داشته و فقیران را در حال رکوع زکات مى دهند.
نتیجه ترک عبادت ان الذین یستکبرون عن عبادتى سیدخلون جهنم داخرین (مؤ من60) آنان که از عبادت کردن به خداوند تکبر مى ورزند، هر چه زودتر ذلیلانه به جهنم فرو خواهند رفت .

نماز یکى از علائم ایمان انما المؤ منون الذین اذا ذکر الله و جلت قلوبهم و اذا تلیت و علیهم ایاته زادتهم ایمانا و على ربهم یتو کلون الذین یقیمون الصلوة و مما رزقناهم ینفقون اولئک هم المؤ منون حقا لهم درجات عند ربهم و مغفرة و رزق کریم مؤ منان کسانى هستند که هرگاه خدا نزد آنها یاد شود دلهاى آنها مى ترسد و هرگاه آیات خدا بر آنها تلاوت شود ایمانشان بیشتر مى گردد و بر پروردگار خود توکل مى کنند، آنان که نماز را بپا مى دارند و از آنچه به آنها داده ایم انفاق مى کنند و مؤ منان حقیقى آنها هستند، براى آنان درجات (فوق العاده اى) نزد پروردگارشان است و براى آنها آمرزش و روزى بى نقص و عیب است (انفال2 تا4)

اخلاص در نماز قل ان صلاتى و نسکى و محیاى و مماتى لله رب العالمین * لا شریک له و بذلک امرت و انا اول المسلمین بگو همانا نماز و تمام عبادات و زندگى و مرگ من همه براى خداوند پروردگار جهانیان است * شریکى براى او نیست و به همین دستور یافته ام و من نخستین مسلمان هستم . (انعام162 و 163)

رفع ناراحتیهاى پیامبر از طریق نماز فسبح بحمد ربک و کن من الساجدین و اعبد ربک حتى یاءتیک الیقین (غم مخور) و به ذکر اوصاف کمال پروردگارت تسبیح گو و از نمازگزارن باش و دائم به پرستش خداى خود مشغول باش تا ساعت یقین بر تو فرا رسد (حجر98)
آداب و شرایط نماز ... و لا تجهر بصلاتک و لا تخافت بها و ابتغ بین ذلک سبیلا ... و تو در نماز نه صدا را بسیار بلند و نه بسسیار آهسته گردان بلکه حد متوسط را اختیار کن . (اسراء110)
اذان و اذا نادیتم الى الصلوة اتخذوها هزوا و لعبا ذلک بانهم قوم لا یعقلون اینان وقتى شما اذان نماز گویید آن را وسیله تفریح خود گرفته بازیچه اش ‍ مى پندارند، و این براى این است که مردى بى خردند (مائده 58)

خداوند نماز گذشته را قبول مى کند و کذلک جعلناکم امة وسطا لتکونوا شهداء على الناس و یکون الرسول علیکم شهیدا و ما جعلنا القبله التى کنت علیها الا لنعلم من یتبع الرسول ممن ینقلب على عقبیه و ان کانت لکبیرة الا على الذین هدى الله و ما کان الله لیضیع ایمانکم ان الله بالناس لرؤ ف رحیم همان گونه (که قبلا شما، یک قبله میانه است) شما را نیز، امت میانه اى قرار دادیم (در حد اعتدال ، میان افراط و تفریط) تا بر مردم گواه باشید، و پیامبر هم بر شما گواه است . و ما، آن قبله اى را که قبلا بر آن بودى ، تنها براى این قرار دادیم که افرادى که از پیامبر پیروى مى کنند، از آنها که به جاهلیت باز مى گردند، مشخص شوند

و مسلما این حکم ، جز بر کسانى که خداوند آنها را هدایت کرده ، دشوار بود. (این را نیز بدانید که نمازهاى شما در برابر قبله سابق ، صحیح بوده است ) و خدا هرگز ایمان (نماز) شما را ضایع نمى گرداند، زیرا خداوند نسبت به مردم ، رحیم و مهربان است بقره 143)
تعقیب نماز فاذا قضیتم الصلوة فاذکروا الله قیاما و قعودا و على جنوبکم فاذا اطماننتم فاقیموا الصلوة ان الصلوة کانت على المؤ منین کتابا موقوتا. و هنگامى که نماز را به پایان رسانیدند خدا را یاد کنید در حالى ایستادن و نشستن و به هنگامى که به پهلو خوابیده اند، و هرگاه آرامش یافتید (و حالت خوب زایل گشت ، نماز را به صورت معمول ، انجام دهید، زیرا نماز وظیفه ثابت و معینى براى مؤ منان است . (نساء103)
وقت نماز صبح و ظهر اقم الصلوة لدلوک الشمس الى غسق اللیل و قران الفجر ان قران الفجر کان مشهودا نماز را از زوال خورشید تا نهایت تاریکى شب (نیمه شب ) برپا دار، و همچنین قرآن فجر (نماز صبح ) را، چرا که قرآن فجر مورد مشاهده (فرشتگان شب و روز)است . (اسراء78)
نمازهاى پنجگانه فا صبر على ما یقولون و سبح بحمد ربک قبل طلوع الشمس و قبل غروبها و من اناى اللیل فسبح و اطراف النهار لعلک ترضى . بنابراین در برابر آنچه گویند صبر کن و قبل از طلوع آفتاب و پیش از غروب آن و همچنین در اثناى شب و اطراف روز تسبیح حمد پروردگارت را بجا آور تا خشنود شوى . (طه130)

اهمیت نماز ظهر حافظوا على الصلوات و الصلوة الوسطى و قوموا لله قانتین در انجام همه نمازها و نماز ظهر کوشش و مواظبت کنید، در حال عبادت و خضوع کنان براى خدا به پا خیزید(بقره238)
نماز و وقت شناسى فسبحان الله حین تمسون و حین تصبحون . و له الحمد فى السموات و الارض و عشیا و حین تظهرون منزه ست خدا هنگامىکه شام مى کنید و صبح مى کنید. و حمد و ستایش مخصوص اوست در آسمان و زمین ، و تسبیح و تنزیه براى اوست به هنگام عصر و هنگامى که ظهر مى کنید. (روم17)
اشاره به نماز عصر و العصر به عصر سوگند. (عصر 1)
ثابت بودن وقت نماز فاقیموا الصلوة ان الصلوة کانت على المؤ منین کتابا مؤ قونا نماز را بر پا دارید که راستى نماز وظیفه ثابت و معینى است براى مؤ منان (نساء 103)
تحریم نماز در حال مستى یا ایها الذین آمنوا لا تقربوا الصلوة و انتم سکارى حتى تعلموا ما تقولون اى کسانى که ایمان آورده اید در حالى که مست هستید به نماز نزدیک نشوید تا بدانید چه میگوئید.(نساء، 44)
نماز از روى کسالت ان المنافقین یخادعون الله و هو خادعهم و اذا قاموا الى الصلاة قاموا کسالى یراؤون الناس و لا یذکرون الله الا قلیلا. منافقان مى خواهند خدا را فریب دهند، در حالى که او آنها را فریب مى دهد و هنگامىکه به نماز بر مى خیزند با کسالت بر مى خیزند و در برابر مردم ریاى مىکنند و خدا را جز اندکى یاد نمىنمایند. نساء142

                                                                  نماز انبیاء
نماز پیامبرفسبح بحمد ربک و کن من الساجدین و اعبد ربک حتى یاءتیک الیقین (حجر98)
نماز زکریا هو قائم یصلى فى المحراب حضرت زکریا در محراب ایستاده مشغول نماز شد(آل عمران30
دعوت خانواده به نماز و کان یامر اهله با لصلوة و الزکوة و کان عند ربه مرضیا (مریم 55) او (اسماعیل) همراه خانواده خود را به نماز و زکات دعوت مى کرد و همواره مورد رضایت پروردگارش بود.و امر اهلک با الصلوة و اصطبر علیها لا نسئلک رزقا نحن نرزقک و العاقبه للتقوى .

و خانواده خود را به نماز دستور ده و بر انجام آن شکیبا باش ما از تو روزى نمى خواهیم بلکه ما به تو روزى مى دهیم و عاقبت نیک براى تقوا است (طه132) چرا در آیه ى فوق ، پیامبر ماءمور شده تنها خانواده اش را به نماز امر کند؟ در پاسخ مى توان گفت :

 الف نزول این آیه ى شریفه در اوایل بعثت بود و هنوز اسلام در جامعه تحقق نیافته بود. از این رو، فقط آن حضرت و خانواده ى نزدیکش ماءمور به اجراى نماز بودند و روایاتى در این زمینه وارد شده که در آغاز بعثت مدّتى على ع وخدیجه وجعفرطیار با پیامبر نماز مى خواندند

ب این ، دستور ویژه اى است که هر کس خانواده خود را امر به نماز کند وباید سرمشق دیگران باشد

ج امام باقر علیه السلام مى فرماید: خداوند براى انجام نماز دستور ویژه به پیامبر داد که خانواده اش را بدان فرمان دهد تا بر مردم عظمت و ارزش اهل بیت روشن شود.
توصیه به حضرت مریم براى نماز یا مریم اقنتى لربک و اسجدى و ارکعى مع الراکعین (آل عمران 43) اى مریم ! (به شکرانه این نعمت) براى پروردگار خود خضوع کن و سجده بجا بیاور و با رکوع کنندگان رکوع نما.
دعاى ابراهیم (ع ) براى اقامه نمازرب اجعلنى مقیم الصلوة و من ذریتى ربنا و تقبل دعاء (ابراهیم 40)پروردگارا مرا از بر پا کنندگان نماز قرار ده و از فرزندان من نیز چنین کن، پروردگارا دعاى ( ما را ) بپذیر.
عبادت ، عامل نجات یونس فلو لا انه کان من المسبحین للبث فى بطنه الى یوم یبعثون و اگر او از تسبیح کنندگان نبود تا روز قیامت در شکم ماهى مى ماند. (صافات143و144)

شعیب و نماز قالوا یا شعیب اصلوتک تاءمرک ان نترک ما یعبد اباؤ نا او ان نفعل فى اموالنا ما نشاء انک لانت الحلیم الرشیدگفتند: اى شعیب آیا نمازت تو را دستور مى دهد که ما آنچه را پدرانمان مى پرستیدند ترک گوئیم ؟ و آنچه را مى خواهیم در اموالمان انجام ندهیم ؟ تو مرد بردبار و رشیدى هستى ؟ (هود87)
سفارش لقمان به فرزندش در مورد نماز یا بنى اقم الصلوة و امر بالمعروف و انه عن المنکر و اصبر على ما اصابک ان ذلک من عزم الامورپسرم : نماز را بر پادار و امر به معروف و نهى از منکر کن و در برابر مصائبى که به تو مى رسد با استقامت و شکیبا باش که این از کارهاى مهم و اساسى است . (لقمان17)
نماز اولین فرمان به موسى (ع ) اننى انا الله لا اله الا انا فاعبدنى و اقم الصلوة لذکرى من الله هستم معبودى جز من نیست مرا پرستش کن و نماز را براى یاد من به پادار. (طه14)
اسحاق و یعقوب و نماز و وهبنا له اسحاق و یعقوب نافله و کلا جعلنا صالحین و جعلنا هم ائمه یهدون بامرنا و اوحینا الیهم فعل الخیرات و اقام الصلوة و ایتاء الزکوة و کانوا لنا عابدین . (انبیاء، 72و73) ما به ابراهیم، اسحاق و فرزندزاده اش یعقوب را عطا کردیم و همه را صالح و شایسته و لایق مقام نبوت قرار دادیم ، و آنان را به پیشوایى خلق بر گزیدیم تا مردم را هدایت کنند، و هر کار نیکو را از انواع عبادات و خیرات مخصوصا اقامه نماز و اداى زکات را به آنان وحى کردیم و ایشان براى ما بندگان سر به فرمان بودند.

مقام ابراهیم (ع) و جایگاه نماز و اذا جعلنا البیت مثابه الناس و امنا و اتخذوا من ابراهیم مصلى و عهدنا الى ابراهیم و اسماعیل ان طهرا بیتى للطائفین و العاکفین و الرکع السجود . (بقره125) (و به خاطر بیاورید) هنگامى که خانه کعبه را مرکز امن و امان براى مردم قرار دادیم (و براى تجدید همین خاطره) از مقام ابراهیم نماز گاهى براى خود انتخاب کنید و ما به ابراهیم و اسماعیل امر کردیم که خانه مرا براى طواف کنندگان و مجاوران و رکوع کنندگان و سجده کنندگان ( نمازگزاران ) پاک و پاکیزه کنید.
نماز در آئین حضرت عیسى و جعلنى مبارکا این ما کنت و اوصافى بالصلوة و الزکوة ما دمت حیا(مریم31)مرا وجودى پر برکت قرار داده هر جا که باشم و مرا توصیه به نماز و زکات کرده است تا زمانى که زنده ام .
نماز و سهل انگارى فویل للمصلین الذین هم عن صلاتهم ساهون پس واى بر نمازگزاران آنهایى که در نمازشان سهل انگارند.(ماعون 4و5)
ضایع کنندگان نماز فخلف من بعدهم خلف اضاعوا الصلوة و اتبعوا الشهوات فسوف یلقون غیا اما بعد از آنها فرزندان نا شایسته اى روى کار آمدند که نماز را ضایع کردند و پیروى از شهوات نمودند و به زودى (مجازات) گمراهى خود را خواهند دید. (مریم59)
عذاب سخت ترک کنندگان نماز فى جنات یتساءلون عن المجرمین ما سلککم فى سقر قالوا لم نک من المصلین آنها در باغهاى بهشتند و سؤ ال مى کنند از مجرمان، چه چیز شما را به دوزخ فرستاد؟مى گویند: ما از نماز گزاران نبودیم (مدثر 40 تا 43 )
ترک نکردن نماز حتى در صحنه جنگ فان خفتم فرجالا او رکبانا فاذا منتم فاذکرو الله کما علمکم مالم تکونوا تعلمون و اگر (به خاطر جنگ یا خطر دیگرى ) بترسید (نماز را) در حال سواره و یا پیاده انجام دهید، اما به هنگامى که امنیت خود را بازیافتید خدا را یاد کنید(نماز را به صورت معمولى بخوانید) آنچنان که به شما تعلیم داد چیزهایى را که نمى دانستید (بقره239)

نتیجه روگردانى از ذکر خدا و من اعرض عن ذکرى فان له معیشة ضنکا و نحشره یوم القیامة اعمى هر کس از یاد من روى گردان شود زندگى تنگ (و سختى) خواهد داشت، و روز قیامت او را نابینا محشور مى کنیم (طه124)
مزاحمت کافران نسبت به نمازگزاران ارایت الذى ینهى ، عبدا اذا طى (علق9و10) به من خبر دهید آیا کسى که نهى مى کند بنده اى را که مشغول نماز است آیا مستحق عذاب نیست .
ترک نماز فلا صدق و لا صلى . او هرگز ایمان نیاورد و نماز نخواند. (قیامت31)
نهى نماز بر میت منافق و لا تصل على احد منهم مات ابدا و لا تقم على قبره انهم کفروا بالله و رسوله و ماتوا و هم فاسقون (اى محمد) بر هیچ یک از آنها که بمیرد نماز نخوان و برکنار قبرش (براى دعا و طلب آمرزش ) نایست ، چرا که آنها به خدا و رسولش کافر شدند و در حالى که فاسق بودند از دنیا رفتند. (توبه84)
لجاجت کافران در مورد ترک نماز و اذا قیل لهم ارکعوا لا یرکعون و هنگامى که به آنها گفته شود رکوع کنید رکوع نمى کنند. (مرسلات48)
نماز بى ارزش و ما لهم الا یعذبهم الله و هم یصدون عن المسجد الحرام و ما کانوا اولیاء ان اولیاؤ ه الا المتقون ولکن اءکثرهم لا یعلمون * و ما کان صلاتهم عندالبیت الا مکاء و تصدیة فذوقوا العذاب بما کنتم تکفرون چرا خدا آنها را مجازات نکند با اینکه از (عبادت موحدان در کنار) مسجد الحرام جلوگیرى مى کنند در حالى که سرپرست آن نیستند، سرپرست آن فقط پرهیزکارانند ولى بیشتر آنها نمى دانند * نماز آنها (که مدعى هستند ما هم نماز داریم ) نزد خانه (خدا) چیزى جز صورت کشیدن و کف زدن نبوده پس بچشید عذاب (الهى ) را به خاطر کفرتان . (انفال34و35)
مخالفت ابلیس از سجده بر آدم و اذا قلنا للملئکة اسجدوا الادم فسجدوا الا ابلیس ابى و استکبر و کان من الکافرین و هنگامى که به فرشتگان گفتیم براى آدم سجده و خضوع کنید، همگى سجده کردند جز شیطان که سرباز زده و تکبر ورزید (و به خاطر نافرمانى و تکبر) از کافران شد. (بقره34)
همه سجده نمودند الا شیطان و لقد خلقناکم ثم صورناکم ثم قلنا للملائکة اسجدوا لادم فسجدوا الا ابلیس لم یکن من الساجدین شما را خلق کردیم آنگاه نقش بندیتان نمودیم ، سپس به فرشتگان گفتیم که آدم را سجده کنید همه سجده کردند مگر ابلیس که از سجده کنندگان نبود. (اعراف11)
علت منع سجده ابلیس قال ما منعک الا تسجد اذا امرتک قال انا خیر منه خلقتنى من نار و خلقته من طین  خداوند فرمود چه چیز مانع شد، وقتى به تو فرمان دادم سجده نکردى گفت من از او بهترم مرا از آتش آفریده اى و او را از گل خلق کرده اى (اعراف12)
چرا براى خدا سجده نمى کنند الا یسجدوا لله الذى یخرج الخب ء فى السموات و الارض و یعلم ما تخفون و ما تعلنون چرا براى خداوند سجده نمى کنند که آنچه را در آسمانها و زمین پنهان است خارج (و آشکار) مى سازد و آنچه را پنهان مى دارید یا آشکار مى کنید مى داند؟ (نمل25)
تداوم نماز الذین هم على صلاتهم دائمون همواره نمازشان را مى خوانند و هرگز نماز را ترک نمى کنند. معارج23)و اعبد ربک حتى یاءتیک الیقین و پروردگارت را عبادت کن تا یقین (مرگ ) فرا رسد (حجر99)

یا ایها الذین آمنوا لا تلهکم اموالکم و لا اولادکم عن ذکر الله و من یفعل ذلک فاولئک هم الخاسرون (منافقین9) ای کسانى که ایمان آورده اید! اموال و فرزندانتان شما را از یاد خدا غافل نکنند و کسانى که چنین کنند زیانکارانند و من یعش عن ذکر الرحمن نقیض له شیطانا فهوله قرین هر کس از یاد خدا رویگردان شود شیطان را به سراغ او مى فرستیم و همراه قرین او باشد (زخرف36)

                                                    انواع نماز در قرآن

1-نماز شکر؛ سوره بقره یا أیّها النّاس اعبدوا ربّکم الّذی خلقکم والّذین من قبلکم لعلّکم تتّقون، ای مردم! پروردگار خود را پرستش کنید آن کس که شما و کسانی را که پیش از شما بودند آفرید تا پرهیزگار شوید. فلیعبدوا ربّ هذا البیتچرا عبادت خداوند کنم،الّذی أطعمهم من جوع وآمنهم من خوفپس (به شکرانه این نعمت بزرگ) باید پروردگار این خانه را عبادت کنند، همان کس که آنها را از گرسنگی نجات داد و از ترس و نا امنی ایمن ساخت.
2-نماز رشد؛ این نماز کلاسش از نماز شکر بالاتر است وأقم الصّلاه انّ الصّلاه تنهی عن الفحشاء و المنکر، و نماز را برپا دار که نماز (انسان را) از زشتی ها و گناه باز می دارد، این نوع نماز کارخانه انسان سازی است.
3-نماز انس ؛ خداوند به حضرت موسی(ع): وأقم الصّلاه لذکری، و نماز را برای یاد من بپادار، چون نماز یاد من خداست، پس با یاد خدا انس می گیرد، ذکر و یاد خدا چه فایده ای دارد، ألا بذکر اللّه تطمئنّ القلوب آگاه باشید، تنها با یاد خدا دل ها آرامش می یابد. و فایده اطمینان و آرامش چیست؟ یا أیّتها النّفس المطمئنّه ارجعی الی ربّک راضیه ً مرضیّه تو ای روح آرام یافته، به سوی پروردگارت بازگرد،در حالی که هم تو از او خشنودی و هم او از تو خشنود است.
4- نماز تقرب که در سوره علق در آیه ای که سجده واجب دارد، ذکر شده: ...و اسجد و اقترب خداوند به پیامبر می فرماید اگر می خواهی به من نزدیک شوی، راهش سجده کردن است .
5 : نماز جماعت : و اقیموا الصلوة واتوا الزکوة وارکعوا مع الراکعین نماز را به پا دارید و زکات بدهید و رکوع کنید با رکوع کنندگان . (بقره42)
اشاره به نماز جماعت و الصافات صفا سوگند به (فرشتگان ) صف کشیده و منظم (صافات1)
رکوع کنندگان یا مریم اقنتى لربک واسجدى وارکعى مع الراکعین (آل عمران43) اى مریم ! (به شکرانه این نعمت ) براى پروردگار خود خضوع کن و سجده بجا بیاور و با رکوع کنندگان رکوع نما.
6: نماز جمعه : یا ایها الذین امنوا اذا نورى للصلوة من یوم الجمعة فاسعوا الى ذکر الله و ذروا البیع ذلکم خیر لکم ان کنتم تعلمون . اى کسانى که ایمان آورده اید! هنگامى که براى نماز روز جمعه اذان گفته مى شود به سوى ذکر خدا بشتابید، و خرید و فروش را رها کنید که این براى شما بهتر است اگر مى دانستید(جمعه9) خطبه نماز جمعه پیامبر (ع) و اذا راوا تجارة او لهوا انفضوا الیها وترکوک قائماء قل ما عند الله خیر من اللهو من التجارة و الله خیر الرازقین هنگامى که تجارت یا سرگرمى و لهوى را ببینند پراکنده مى شوند و به سوى آن مى روند و تو را ایستاده به حال خود رها مى کنند. بگو آنچه نزد خداست از لهو و تجارت بهتر است و خداوند بهترین روزى دهندگان است (جمعه11)
طلب روزى بعد از نماز جمعه فاذا قضیت الصلوة فانتشروا فى الارض و ابتغوا من فضل الله و اذکروا الله کثیرا لعلکم تفلحون و هنگامى که نماز پایان گرفت شما آزادید، در زمین پراکنده شوید و از فضل الهى طلب کنید، و خدا را بسیار یاد نمایید تا رستگار شوید. (جمعه10)
7: نماز مسافر و اذا ضربتم فى الارض فلیس علیکم جناح ان تقصروا من الصلوة ان خفتم ان یفتنکم الذین کفروا ان الکافرین کانوا لکم عدوا مبینا و هنگامى که سفر کنید گناهى بر شما نیست که نماز را کوتاه کنید اگر از فتنه (و خطر) کافران بترسید، زیرا کافران براى شما دشمن آشکارى هستند. (نساء101)

8: نماز خوف و اذا کنت فیهم فاقمت لهم الصلوة فلتقم طائفه منهم معک ولیاخذوا اسلحتهم فاذا سجدوا فلیکونوا من ورائکم ولتات طائفة اخرى لم یصلوا فلیصلوا معک ولیاخذوا حذرهم و اسلحتهم ود الذین کفروا لو تغفلون عن اسلحتکم و امتعتکم فیمیلون علیکم میلة واحده و لا جناح علیکم ان کان بکم اذى من مطر او کنتم مرضى ان تضعوا اسلحتکم و خذوا حذرکم ان الله اعد للکافرین عذابا مهینا

و هنگامى که در میان آنها باشى و(در میدان جنگ براى آنها نماز بر پا کنى باید دسته اى از آنها با تو (به نماز) برخیزند و باید سلاحهاى خود را با خود برگیرند و هنگامى که سجده کردند (و نماز را به پایان رسانیدند) باید به پشت سر شما (به میدان نبرد) بروند و آن دسته دیگر که نماز نخوانده اند (و مشغول پیکار بوده اند) بیایند و با تو نماز بخوانند و باید آنها وسایل دفاعى و سلاحهاى خود را با خود (در حال نماز) حمل کنند (زیرا) کافران دوست دارند که شما از سلاحها و متاعهاى خود غافل شوید و یک مرتبه به شما هجوم کنند. و اگر از باران ناراحت هستید و یا بیمار (و مجروح ) باشید مانعى ندارد که سلاحهاى خود را بر زمین بگذارید ولى وسایل دفاعى (مانند زره و خود) را با خود بردارید. خداوند براى کافران عذاب خوار کننده اى فراهم ساخته است . (نساء102)

9: نماز شب . اهمیت نماز شب

ان لک فى النّهار سبحا طویلا این آیه ى دلالت دارد بر این که براى انجام دادن هیچ کارى ، گرچه تحصیل علم باشد، نمى توان نماز شب را ترک کرد. چون به پیامبر اکرم ص گفته شده تو در روز کار زیاد دارى ، پس در شب براى نماز بپا خیز و با این که پیامبر کارهاى بسیار باارزشى داشته است ، باز هم به او گفته اند در شب براى نماز شب به پا خیز و خداوند راضى نشده است که از حظّ و بهره ى نماز شب محروم بماند. پس دیگران هر چه کار مهم در روز داشته باشند، مانع نماز شب آن ها نباید بشود.
عظمت پاداش نماز شب تتجافى جنوبهم عن المضاجع یدعون ربّهم خوفا و طمعا و ممّا رزقناهم ینفقون # فلا تعلم نفس ما اءخفى لهم من قرّة اءعین جزاء بما کانوا یعملون کسانى که مناجات شبانه دارند، هیچ کس نمى داند چه پاداش هاى مهمى که مایه ى روشنى چشم ها مى گردد، براى آن ها منظور شده است

تعبیر هیچ کس ‍ نمى داند؛ فلا تعلم نفس و نیز آن چه مایه ى روشنى چشم ها است ؛ قرّة اءعین بیانگر عظمت ثواب و پاداش الهى است، حتى فرشتگان مقرّب خدا و اولیاى پروردگار را.
علت مخفى ماندن پاداش نماز شب
الف امور مهم یا بسیار باارزش چنان است که با الفاظ و سخن به آسانى حقیقت آن را نمى توان درک کرد و با این حال گاهى اخفا و ابهام آن نشاط انگیزتر است و از نظر فصاحت بلیغ ‌تر

ب اصولا چیزى که مایه ى روشنى چشم هاست ، آن قدر دامنه اش گسترده است که علم و دانش آدمى به تمام خصوصیات آن نمى رسد

ج چون نماز شب مخفى است ، پاداش آن نیز متناسب با خود عمل است . امام صادق علیه السلام مى فرماید: خداوند پاداش نماز شب را به دلیل عظمت آن بیان نکرده است ؛ فانّ اللّه عزّ اسمه لم یبیّن ثوابها لعظم خطرها. دعوت رسول الله ص به نام شب للّه و من الیل فتهجد به نافله لک عسى ان یبعثک ربک مقاما محمودا (خداوند متعال به پیامبرش مى فرماید:) پاسى از شب را از خواب برخیزد و قرآن (و نماز) بخوان، این یک وظیفه اضافى براى توست تا پروردگارت تو را به مقامى در خور ستایش برانگیزد (اسراء79)
سجده کنندگان الذى یریک حین تقوم و تقلبک فى الساجدین همان کسى که تو را به هنگامى که (براى عبادت ) بر مى خیزى مى بیند و حرکت تو را در میان سجده کنندگان مشاهده مى کند. (شعراء218 و 219)
طلب استغفار هنگام سحر الصابرین و الصادقین و القانتین و المنفقین و المستغفرین بالاسحار آنها که (در برابر مشکلات، و در مسیر اطاعت و ترک گناه ) استقامت مى ورزند راستگو هستند (در برابر خدا) خضوع (در راه او) انفاق مى کنند و در سحر گاهان استغفار مى نمایند. (آل عمران17)
نماز شب از ویژگیهاى عبادالرحمن و الذین یبیتون لربهم سجدا و قیاما کسانى که شب را براى پروردگارشان در حال سجده و قیام بیتوته مى کنند. (فرقان64)
تسبیح خدا در شب و من اللیل فاسجد له و سبحه لیلا طویلا و در شبانگاه براى او سجده کن ، و مقدارى طولانى از شب، او را تسبیح گوى . ( مزمل )
تسبیح هنگام شب و صبح فاصبر على ما یقولون و سبح بحمد ربک قبل طلوع الشمس و قبل الغروب ، و من الیل فسبحه و ادبار السجود. در برابر آنچه مى گویند شکیبا باش ، و تسبیح و حمد پروردگارت را قبل از طلوع آفتاب و پیش از غروب بجا آور و در بخشى از شب او را تسبیح کن و بعد از سجده ها. (ق39 و 40)
وصف شب زنده داران (دانایان) امن هو قانت اناء اللیل ساجدا و قائما یحذر الاخرة و یرجوا رحمة ربه آیا چنین کسى با ارزش است یا کسى که در ساعات به عبادت مشغول است و در حال سجده و قیام ، از عذاب آخرت مى ترسد، و به رحمت پروردگارش امیدوار است (زمر9)
نماز شب و نافله صبح و اصبر لحکم ربک فانک باعیننا و سبح بحمد ربک حین تقوم. و من اللیل فسبحه و ادبار النجوم

تجدید قوا به وسیله نماز شب ان ناشئه اللیل هى اشد و طا و اقوم قیلا ان لک فى النهار سبحا طویلا (مزمل6) مسلما برنامه (عبادت ) شبانه پابرجاتر و با استقامت تر است و تو در روز تلاش مستمر و طولانى خواهى داشت .
قیام در دل شب قم اللیل الا قلیلا نصفه او انقص منه قلیلا اوزد علیه و رتل القران ترتیلا شب را، جز کمى ، به پا خیز نیمى از شب را یاد کمى از آن کم کن . یا بر نصف آن بیفزا و قرآن را با دقت و تاءمل بخوان (مزمل2 تا 4)
اوقات نماز شب ان ربک یعلم انک تقوم ادنى من ثلثى اللیل و نصفه و ثلثه و طائفة من الذین معک و الله یقدر اللیل و النهار پروردگارت مى داند که تو و گروهى از کسانى که با تو هستند نزدیک دو سوم از شب یا نصف یا ثلث آن را بپا مى خیزید و خداوند شب و روز را اندازه گیرى مى کند. (مزمل20)
نماز شب بهترین زمان براى عبادت تتجافى جنوبهم عن المضاجع یدعون ربهم خوفا و طمعا و مما رزقناهم یفقون پهلوهایشان از بسترها در دل شب دور مى شود (به پا مى خیزند و رو به درگاه خدا مى آورند) پروردگار خود را با بیم و امید مى خوانند، و از آنچه به آنها روزى داده ایم انفاق مى کنند. (سجده 16)
نماز شب نشانه بهشتیان کانوا قلیلا من اللیل ما یهجعون و با لاسحار هم یستغفرون آنها (پرهیزکاران ) کمى از شبها را مى خوابیدند و در سحر گاهان استغفار مى کردند (ذاریات17و18)

 نماز و احیاگران آن اهمیّت نماز لا اله الاّ اءنا فاعبدنى و اءقم الصّلوة لذکرى خداوند در این آیه از انواع مختلف عبادت ، فقط نماز را ذکر کرده ، با این که در جمله ى قبل فاعبدنى عبادت را به طور عموم ذکر کرده بود، زیرا ذکر خاص ‍ پس از عام به دلیل آن است که هم اهمیت نماز را برساند و هم بفهماند که نماز از هر عملى که خضوع وعبودیت را مى رساند، بهتر مجسم مى سازد
برپا کننده ى نماز، مصلح واقعى مصلح حقیقى کسى است که علاوه بر تمسک به کتاب الهى ، نماز را برپا کند؛ و الّذین یمسکّون بالکتاب و اءقاموا الصّلوة إ نّا لا نضیع اءجر المصلحین. بنابراین ، منافقین که ادعاى مصلح بودن مى کنند کذب و دروغ آن ها فاش ‍ مى شود. زیرا نه تنها نماز را به پا نمى دارند، بلکه نماز آنان با کسالت و بى نشاطى همراه است ؛ و إ ذا قاموا إ لى الصّلوة قاموا کسالى
اصلاح اجتماعى در پرتو اقامه ى نماز و الّذین یمسّکون بالکتاب و اءقاموا الصلوة إ نّا لا نضیع اءجر المصلحین خداوند اصلاح جامعه را در پرتو تمسک به کتاب الهى واقامه ى نماز مى داند. سرّاین که از همه اجزاى دین ، اقامه ى نماز را ذکر کرد، شرافتى است که نماز بر سایرین دارد. چون نماز رکن دین است وبه وسیله آن یاد خدا وخضوع در برابر او که روح همه ى شرایع آسمانى است ، حفظ مى شود.

نماز همراه با تمام عبادات نماز همراه با روزه ؛ و استعینوا بالصّبر و الصّلوة طبق احادیث ، مراد از صبر، روزه است .
نماز همراه با زکات ؛ یقیمون الصّلوة و یؤ تون الزّکوة
نماز همراه با حج ؛ و اتخّذوا من مقام إ براهیم مصلّى
نماز همراه با جهاد؛ قرآن در سیماى مجاهدان مى فرماید: العابدون الحامدون
نماز همراه با امر به معروف؛ لقمان به فرزندش مى گوید:یا بنىّ اءقم الصّلوة وأ مر بالمعروف و انْهَ عن المنکر
نماز همراه با عدالت اجتماعى ؛ اءمر ربّى بالقسط و اءقیموا وجوهکم عند کلّ مسجد
نماز همراه با تلاوت قرآن ؛ یتلون الکتاب اللّه و اءقاموا الصّلوة
نماز همراه با مشورت ؛ و اءمرهم شورى بینهم و اءقاموا الصّلوة

                                                                          نماز شب و سحرخیزی!

ما یک سلسله لذّت هاى معنوى داریم که معنویّت ما را بالا مى‌برد. براى کسى که اهل تهجّد و نماز شب است جزو صادقین و صابرین و مستغفرین بالاسحار باشد، نماز شب لذّت و بهجت دارد، آن لذّتى که یک نفر نماز شب خوانِ حقیقى و واقعى از نماز شب خودش مى‌برد، از آن استغفراللّه ربّى و اتوب و الیه ها می‌برد، از آن العفو گفتن ها و یاد کردن و دعا کردن هاى حدّاقل چهار مومن مى‌برد، و آن لذّتى که از آن یا ربّ یا ربّ گفتن‌ها مى‌برد،

عیسی(ع) بعد از مرگ مادرش، وی را صدا زد و گفت: ای مادر با من سخن بگو! آیا دوست داری به دنیا برگردی؟ مادرش پاسخ داد: آری، به این امید که در دل شب های سرد برای خدا نماز بگزارم و در روزهای گرم روزه بگیرم! پسرم این راه (راه آخرت) بیمناک است! (همان مدرک، ص338، ح31)

اهمیت نماز شب

چون نمازهای واجب را آن‌گونه که باید و شاید نمی‌توانیم با حضور و توجّهِ تمام بخوانیم، خداوند عنایت فرموده و برای تکمیل فرائض، نوافل را تشریع کرده است. اگر انسان به نوافل مقیّد باشد، کمک هستند برای اینکه آن آثار و برکاتی که نمازهای واجب در زندگی دارند در زندگی انسان ظهور پیدا کند و از همه‌ نوافل، مهمتر، «نافله‌ شب» است. اگر می‌خواهند آینده‌ای الهی و نورانی داشته باشند، تحصیل و عمرتان برکت داشته باشد، از همین آغاز زندگی علمی و تحصیلی نافله‌ شب را ترک نکنید

مرحوم شیخ صدوق در علل الشرایع روایتی از امام صادق (ع) علیکم بصّلاة اللّیل بر شما باد نماز شب فانّها سنّةُ نَبیّکم اوّل نکته‌ای که باید درباره‌ این سنّت پیغمبر(ص) بدانید این است که لقد کان فی رسول الله اسوةٌ حسنةٌ اگر می‌خواهید از حضرت الگو بگیرید من الّلیل فتهجّد به نافلةً لک عَسی اَن یبعثک ربّک مقاماً محموداً این سنّت پیامبر است. ارتباطی است بین «مقامِ محمود» و«نافله‌ شب» که برای من و شما فاِنّها سنّةُ نبیّکم است.
اثرات نماز شب
اگر می‌خواهید به پیامبر(ص) تأسّی کنید، سعی شود تا نافله‌ شب را ترک نکنید و اگر احیاناً ترک شد قضایش را بجای آورید و دأب الصّالحین قبلکم و بدانید که صالحینِ قبل از شما اهل نافله‌ شب بودند، اهل تهجّد بودند، اهل شب‌زنده‌داری بودند

1- سلامت جسم
نه تنها در کمالات معنوی شما اثر دارد و مطرده الدّاء عن اجسادکم در سلامت جسم شما هم مؤثر است. یعنی اگر می‌خواهید سالم باشید. شب‌زنده‌داری و قبل از اذان بلند شدن، به سلامتی شما کمک می‌کند. یکی از عواملی که سبب تندرستی انسان شده و او را شاداب و بانشاط می‌کند و روحیه کار و تحصیل به انسان می‌دهد، نماز شب است.
2- گشایش رزق
زیادة الرّزق روزی را زیاد می‌کند. یعنی کسی که اهل نافله‌ شب شد، مشکلات مادی او کاهش می‌یابد. در کتاب محاسن ج1 ص125 از امام صادق(ع): کذب مَن زعم یصلّی صلاة الّلیل و هو یجوع دروغ می‌گوید کسی که گمان می‌کند نماز شب می‌خواند و گرسنه می‌ماند.
3- پاک شدن گناهان
یکی دیگر از آثار نماز شب پاکی روح از آلودگی گناه می‌باشد. در ج3 کافی ص266 در ذیل آیه‌إِنَّ الْحَسَنَاتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئَاتِ (هود 114) حضرت می‌فرمایند صلوة المؤمن باللّیل تذهب بما عمل من ذنبٍ بالنّهار یعنی انسانی که سحرخیز باشد و نماز شب بخواند، آن گناهانی که در روز انجام داده پاک می‌شود.
4- نورانیت چهره
یکی دیگر از آثار نافله‌ شب «نورُ الوجه» است؛ پیامبر(ص): من صلّی باللّیل حَسُنَ وجهه بالنّهار کسی که در شب نماز بخواند، چهره‌اش در روز نورانی می‌شود. البته این نورانیّت، نورانیّتی نیست که با چشم ظاهر قابل دیدن باشد. ممکن است کسی از نظر ظاهر زیبا نباشد ولی آن نور را داشته باشد. این طبیعی است که وقتی گناه پاک شد و انسان از آلودگی آن گناه پاک شد، نورانی می‌شود (
شیخ طوسی تهذیب ج2 ص119)