مقالات علمی و خواندنی . آضطراب در امتحان
گروهي از سياره شناسان ناسا با هدف يافتن راهي براي درك تاريخ تكامل ماه دريافتند كه هسته ماه شباهت به هسته زمين دارد. در ماموريت آپولو كه بين سالهاي 1969 تا 1972 انجام شد فضانوردان چهار حسگر را بر روي سطح ماه قرار دادند. يكي از اين دستگاه ها «آزمايش لرزه نگاري انفعالي آپولو» نام داشت كه تا سال 1977 «ماه - لرزه ها» را ثبت مي كرده است. اين شبكه براي رصد مستقيم امواجي كه از هسته ماه ساطع مي شدند بسيار محدود بوده است به همين علت دانشمندان براي بررسي لرزه هاي هسته ماه از تكنيكهاي مشاهده غيرمستقيم مثل اندازه گيري تغييرات جزئي جاذبه استفاده مي كنند.
اكنون دانشمندان مركز پروازهاي فضايي مارشال ناسا در هانتس ويل آلاسكا در تحقيقات جديدي، وجود يك هسته جامد داخلي و يك لايه مايع خارجي را درون ماه تأييد كردند كه اين ويژگيها بسيار شبيه به درون زمين است، با اين تفاوت كه در ماه همچنين يك لايه مذاب خميري نيز در بخش خارجي هسته وجود دارد.
اين تحقيقات جديد تئوري رايجي را كه براساس آن ماه در اثر برخورد يك جرم آسماني عظيم به زمين و خردشدن سياره ايجاد شده است را تأييد مي كند. بر پايه اين تئوري، حدود 4 ميليارد سال قبل در اثر برخورد يك جرم آسماني به زمين، توده اي از خاك و سنگ در فضا معلق شد، سپس اين توده متراكم شده و تنها قمر زمين را ايجاد كرد. براساس گزارش ديسكاوري نيوز، اين بررسيها نشان مي دهد كه ماه يك هسته جامد دارد كه بيشتر آن از آهن تشكيل شده است. اين هسته دروني آهني تا حدود 240 كيلومتري از مركز ماه گسترده شده است. اطراف اين هسته را يك لايه مايع با پهناي 90 كيلومتر احاطه كرده است و سپس يك لايه مذاب خميري به قطر 150 كيلومتر لايه خارجي هسته را شكل مي دهد. اين بررسيها همچنين نشان مي دهد كه چگونه اطلاعات لرزه نگاري مي توانند براي جمع آوري اطلاعات مربوط به ساير اجرام سياره اي مثل مريخ مورد استفاده قرار گيرد.
سردترين نقطه زمين كجاست؟
در ميان «ترين»هاي دنيا، قطب جنوب ركورددار سردترين، بادخيزترين و مرتفع ترين قاره زمين است.
قطب جنوب با ميانگين ارتفاع 2300متر بالاتر از سطح دريا، مرتفع ترين قاره محسوب مي شود. به دليل ميزان بسيار كم بارندگي در اين قاره، قطب جنوب به بزرگترين صحراي يخي زمين نيز مشهور است.
بيشتر مردم اين تصور غلط را دارند كه كوير به سرزمين هاي داغ، خشك، ماسه اي و بدون حيات گفته مي شود. اين درحالي است كه به منطقه اي كوير مي گويند كه از حداقل بارش باران برخوردار است.
هيچ انساني در قطب جنوب زندگي نمي كند، چرا كه محيط زيست آن بسيار افراطي است.
عدم دسترسي به مكان و غذاي قابل اطمينان و وسايل ساخت پناهگاه باعث شده تا انسان ها براي هزاران سال از اين قاره دور بمانند اما فناوري هاي جديد 200سال اخير براي اولين بار در تاريخ انسان، راه را براي كاوش و بررسي قطب جنوب باز كرده است.
دانشمندان از سراسر دنيا براي اكتشاف و تحقيق درمورد اين دورافتاده و ناشناخته ترين قاره زمين به قطب جنوب مي روند. خورشيد سالي يك بار در اين قاره طلوع و غروب مي كند كه باعث مي شود 6ماه شب و 6ماه روز باشد. اوايل دانشمندان فقط براي كشف ناشناخته هاي اين منطقه مشتاق بودند، اما اخيراً دريافته اند كه شرايط قطب جنوب با شرايط مريخ مشابهت دارد. اكنون دانشمندان از اين منطقه به عنوان آزمايشگاهي عالي براي مطالعه اثرات سفرهاي فضايي، گسترش فناوري هاي جديد براي اكتشاف ساير سيارات و يافتن حيات در خارج زمين استفاده مي كنند. محققان توانسته اند چيزهاي عجيب و منحصر به فردي درمورد قطب جنوب پيدا كنند كه نظر انسان ها را درمورد حيات در اين منطقه يخي تغيير مي دهد.
عميق ترين فرورفتگي زمين
پايين ترين نقطه زمين در گودال بنتلي در غرب قطب جنوب واقع است. اين مكان در2555متري زير سطح دريا، پايين ترين ارتفاع زمين است كه زير سطح آب نيست. اين گودال زير ضخيم ترين لايه يخي جهان مدفون است.
90درصد يخ هاي زمين در قطب جنوب
98درصد قطب جنوب از يخ پوشيده شده و ميزان يخ به مقداري است كه مي توان يك بلوك يخي به بزرگي هرم گيزا براي هر انسان از ميان آنها تراشيد.
حيات دريايي
برخي گونه هاي ماهي كه در آب هاي قطب جنوب زندگي مي كنند به زندگي در آب هاي نيمه يخ زده عادت كرده اند. بيشتر جانوران موجود در زمين در خون خود هموگلوبين دارند كه به خون رنگ قرمز مي دهد اما اين ماهي ها از كمترين ميزان هموگلوبين در خون خود برخوردارند. اين حيوانات همچنين نوعي ضديخ در بدن خود دارند.
آب و هوا
قطب جنوب سردترين هوا را در كره زمين دارد؛ اما موضوع جالب تر اين است كه اين منطقه آرام ترين و پاكيزه ترين منطقه زمين است. بادهاي يخي و سريع در كناره هاي اين قاره و در سواحل مي وزند. اين بادها، موسوم به بادهاي كاتاباتيك به سرعت و قدرت در جهان معروف هستند و قدرت وزش آنها 304كيلومتر در ساعت است.
مغز
در سالهاي اخير، تكنيك هاي تصوير برداري از مغز مانند تصوير برداري از بازتاب مغناطيس عملي موسوم به اف ام آر آي دانشمندان را قادر ساخته است تا مغز را به هنگام كار تحت نظر بگيرند و دريابند كه . گروههاي خاص از اعصاب چگونه عمل مي كنند آنها توانسته اند مراكز عملي را در مغز شناسائي كنند كه مسئول كارهاي خاصي مانند احساس خطر، فراوري اطلاعات بصري، ديدن رويا و ذخيره طولاني مدت خاطرات هستند. اما درك اينكه شبكه هاي عصبي براي انجام چنين اعمالي چطور با هم همكاري مي كنند ناشناخته باقي مانده است .
يكي از دانشمندان در اين رابطه مي گويد:”ما هنوز نتوانسته ايم راه خوبي براي مطالعه تشكيل شبكه هاي كاري توسط اعصاب به هنگام يادگيري، ياد آوري، يا انجام هركار ديگري از قبيل ديدن، شنيدن، حركت كردن و عشق ورزيدن، پيدا كنيم.”بعلاوه اين خوشه هاي سلول مغزي به نوعي عامل رفتارها و احساسات پيچيده تر مانند نوع دوستي، غم، يكدلي و تلقين و خشم هستند . هويتل از مركز علوم مربوط به مغز و اعصاب در دانشگاه ديوك و دستيارانش از با استفاده از تكنيك تصوير برداري از بازتاب مغناطيس عملي براي كشف منطقه اي از مغز استفاده مي كنند كه مسئول رفتار نوع دوستانه انسان است هويتل مي گويد:”هرچند شناخت نحوه عمل اين نقطه از مغز لزوما منجر به درك اين نمي شود كه مثلا چه چيزي انسانهاي خير خواه مانند مادر ترزا را به راه مي اندازد اما اين كار شايد در مورد ريشه هاي رفتارهاي اجتماعي مهم مانند نوع دوستي سرنخ هاي خوبي به ما خواهد داد ”.
معمائي كه بيش از همه ارزش حل كردن دارد موضوع چگونگي ايجاد هوشياري توسط مغز است. مثلا وقتي انسان به يك نقاشي نگاه مي كند، نسبت به آن آگاهي دارد، مغز او رنگهاي و اشكال آنرا فراوري مي كند. در عين حال تاثير بصري آن نقاشي ممكن است باعث بر انگيخته شدن احساسات و افكار گردد. اين آگاهي و ادراك دروني، همان آگاهي است بسياري از دانشمندان اين آگاهي را وجه تمايز ميان انسان و جانوران ديگر مي دانند بنا بر ما به جاي آگاهي از اين فرايندهاي ادراكي اي كه مستقيما منجر به بروز رفتارها مي شود و براي ما ناشناخته است، از تفكر آگاهي داريم. به عبارت ديگر يعني ما هرگز نمي دانيم كه مي دانيم !
ده واقعيت شگفت‌انگيز درمورد بدن انسان
بدن انسان به تنهايي دريايي از شگفتي هاست و ممكن است ما از خيلي از شگفتي‌هاي آن باخبر نباشيم. بدن ما خيلي ويژگي‌هاي حيرت‌انگيزي دارد كه شايد برايمان قابل‌باور نباشد. براي آنها كه به واقعيات عجيب درمورد طبيعت انسان علاقه‌مند هستند، ليستي عالي تهيه كرده‌ايم.
1. بدن ما در يك روز 10 ميليارد پوسته توليد ميكند. اين واقعيت نشان مي‌دهد كه بد نيست روكش بالشت و ملحفه‌تان را به‌طور منظم بشوييد چون اين مقدار پوسته در سال مي‌شود چيزي درحدود 2 كيلوگرم پوست.
2. هر ساعت از روز بدن ما بايد يك ميليارد سلول را جايگزين كند. قدرت بدن براي توليد اينهمه سلول جديد واقعاً جاي شگفتي دارد.
3. همه ما مي‌دانيم كه اسيد معده بسيار قوي است. اين اسيد آنقدر قوي است كه حتي زينك را هم حل ميكند. اين يعني يك قدرت اسيدي بسيار بالا. اما دليل اينكه ما با اسيد معده خودمان آسيب نمي‌بينيم اين است كه سلول‌هايي براي محافظت از ما در برابر خودمان لايه پوششي ايجاد كرده‌اند.
4. شش ماه طول مي‌كشد كه ناخن به‌طور كامل روي انگشتان دست يا پا رشد كند. به همين خاطر است كه افتادن يك ناخن آسيب‌ديدگي بسيار دردناك است و به مدتي طولاني ظاهري زننده براي انگشتمان ايجاد مي كند. پس حسابي مراقب ناخن‌هايتان باشيد.
5. استخوان انسان به اندازه گرانيت سخت است. استخوان‌هاي ما بسيار پرتراكم هستند و قادرند فشار و نيروي بسيار زيادي را تحمل كنند كه ويژگي بسيار خوبي است چون همه ما انسانها حركات و اعمال فشارآوري انجام مي‌دهيم.
6. هر شب كه مي خوابيم كمي رشد مي‌كنيم. درطول روز، نيروي جاذبه ستون فقرات ما را منقبض ميكند و شب دوباره به همان نقطه شروع برمي‌گرديم.
7. صداي ما در روز قبل از اينكه كششي به ديافراگم و تارهاي صوتيمان بدهيم، فركانس پايين‌تري دارد.
8. هر كليه بيشتر از هزار فيلتر دارد. به همين دليل است كه بايد مقدار زيادي آب بنوشيم تا بدن روي موادمغذي و مايعات تازه در سيستم عمليات انجام دهد.
9. خون ما خيلي سريع پمپاژ مي‌شود؛ آنقدر سريع كه يك سلول مي‌تواند در يك دقيقه آن را به كل بدن برساند. با ورزش و انجام حركات كششي هميشه مي‌توانيد پمپاژ خونتان را در حد عالي نگه داريد.
10. جالب‌ترين واقعيت درمورد بدن انسان درمورد مصرف اكسيژن ما است چون هيچوقت به آن فكر هم نمي‌كنيم. ما در هر روز چيزي درحدود 44 كيلوگرم هوا تنفس مي‌كنيم. اين هزاران تنفس روي هوا كه تقريباً بي‌وزن است، تاثير مي‌گذارد. دفعه بعدي كه مي خواستيد كار مثبتي براي محيط زيست يا پاكي هوا انجام دهيد اين را خوب به ياد داشته باشيد
اعداد در زندگي مادي
اعداد نه تنها در زندگي مادي که در زندگي معنوي ما نيز حائز اهميت فراوانند. تعداد رکعات نماز، تعداد تسبيحات اربعه، تعداد تسبيحات حضرت فاطمه (س) و امثال اينها نشان مي دهند که زندگي معنوي جدا از اعداد نيست. منزلت اعداد منحصر به اعدادي نظير پنج، هفت، دوازده و چهارده و چهل مي شود که براي هر يک دليل يا دلايلي را ذکر کرده اند؛ عدد پنج به دليل 5 تن پيامبر اولوالعزم و 5 تن آل عبا. عدد هفت به واسطه 7 آسمان و 7 مرحله سلوک عارفان و 7 دور طواف خانه خدا. عدد دوازده به دليل 12 معصوم و 12چشمه اي که به معجزه حضرت موسي (ع)
از دل سنگ جوشيد و عدد چهارده به دليل 14 معصوم تقدس يافته اند؛ به همين قياس براي عدد چهل نيز بايد دلايلي موجود باشد که در مقاله اصلي اين شماره ذکر شده است. عارفان و سالکان، طريق حق چله نشيني را از آفرينش چهل روزه حضرت آدم (ع) اقتباس کرده اند. سهروردي بيان مي کند که خداوند، انسان را در چهل روز آفريد و هر روز صفتي به او اعطا کرد که هر يک حجابي و مايه تعلق وي به دنيا بود تا اينکه در روز چهلم حجابها کامل و متراکم شد. در چله نشيني سالک يک به يک حجابها را مي درد تا در روز چهلم انوار حق در وي تجلي مي يابد. مثالهاي فراواني را مي توان در اهميت عدد چهل در آيات و روايات يافت ولي در نهايت همانند بسياري موارد که براي انسان نامکشوف است راز عدد چهل نيز براي ما نامشخص است. شايد برگزاري مراسم اربعين براي امام حسين (ع) براي بازبيني و تحليل واقعه عاشورا و زنده نگاه داشتن آن معمول شده است تا با روشن بيني و قدرت تحليل، واقعه عاشورا بررسي و تشريح گردد. واقعه اي که همانند قرآن داراي لايه هاي متعدد و بي شمار است. به هر روي اربعين، خورشيد آسمان شهادت و راه هدايت است. در اين روز و ايام بکوشيم، آن امام راستين را بشناسيم.
آيا مي دانيد...
خوردن سيب زميني سرخ كرده افسردگي مي آورد
پژوهشگران انگليسي پس از پنج سال تحقيقات دريافتند كه مصرف زياد سيب زميني سرخ كرده و ساير غذاهاي چرب موجب افسردگي مي شود. افرادي كه در رژيم غذايي خود از دسر و غذاهاي چرب استفاده مي كنند 58 درصد بيش از ساير افراد با احتمال ابتلا به افسردگي مواجهند. فاكتورهاي زيادي از سبك زندگي وجود دارند كه بروز افسردگي را افزايش مي دهند، اما به نظر مي رسد كه رژيم غذايي نقشي مستقل از ساير فاكتورها دارد. به اعتقاد دانشمندان سطوح بالاي آنتي اكسيدان هاي موجود در ميوه و سيزيجات يك اثر محافطتي در مقابل افسردگي دارند به علاوه خوردن زياد ماهي مي تواند سطوح بالاي اسيدهاي چرب اشباع نشده را ارائه كند كه اين اسيدها نيز از افسردگي پيشگيري مي كنند. تحقيقات نشان مي دهد افرادي كه از سيب زميني سرخ كرده، مايونز، دسرهاي شيرين و پنيرهاي پرچرب به ميزان بالايي استفاده مي كنند كه نه تنها سلامت فيزيكي بلكه سلامت روح خود را نيز در معرض خطر قرار مي دهند.
بخوريد، 20 بگيريد
بسياري از دانش آموزان، روزهاي پيش از امتحان را تا حدامکان به مطالعه مي پردازند و تصورمي کنند که غذا و استراحت مانع مطالعه مي‌شود، در صورتي که با تغذيه صحيح مي توان بازده فکري را افزايش داد. به کارگيرينکات و توصيه هاي زير توان شما را براي يادگيري بهتر و موفقيت در امتحانات افزايشمي‌دهد؛
1- در زمان کار يا مطالعه غذا نخوريد و براي اين کار زمان خاصي را درنظر بگيريد تا با آرامش بيشتري غذا بخوريد .
2- بررسي هاي دانشمندان نشان مي دهدکه غذاهاي نشاسته اي مانند ماکاروني، برنج و نان به دليل تاثير در بهبود کيفيتخواب، در شب امتحان مفيد هستند .
3- صبح روز امتحان بهتر است به منظور افزايشکارايي مغز، از مواد سرشار از پروتئين يا سرشار از فيبر مانند تخم مرغ، نان سنگکيا بربري با عسل يا پنير استفاده شود .
4- کارشناسان تغذيه به دانش آموزاني کهاضطراب زيادي دارند و نمي توانند صبحانه مفصلي بخورند، توصيه مي کنند از موز ومقداري کشمش استفاده کنند .
5- بعضي از دانش آموزان به دليل اضطراب زياد،امتحانات خود را خراب مي کنند، بنابراين بهتر است براي مقابله با اين اضطراب ازغذاهاي مناسب استفاده کنند. بعضي از سبزي ها از قبيل ريحان، نعنا، کاهو و سيب درکاهش اضطراب بسيار مفيد هستند .
6- خوردن نان و پنير و گردو يا يک ظرف عدسي درروز امتحان کمک مي کند تا در طول امتحان آرام باشيد. همچنين خوردن عسل و نوشيدني‌هاي حاوي عسل در کاهش اضطراب بسيار موثر است .
7- خوردن جگر، گوشت و ماهي، کمکزيادي در کاهش اضطراب مي کند، زيرا کم خوني نيز يکي از دلايل کاهش يادگيري وتمرکز است .
8- مصرف سبزي و ميوه هاي تازه توصيه مي شود .
9- در ساعاتمطالعه از خوردن ماست ترش و دوغ ترش بپرهيزيد و خوردن روزانه شير و همچنين ماستشيرين را فراموش نکنيد .
10- در ايام امتحان، بيشتر مواظب سلامت خود باشيد تا درمعرض سرماخوردگي، گرمازدگي، مسموميت‌هاي غذايي و سوء هاضمه قرار نگيريد و از خوردنغذا در بيرون از خانه جدا خودداري کنيد. غذا را خوب بجويد و به آرامي ميلکنيد .
11- در طول روز آب کافي بياشاميد، اما دقت داشته باشيد که آشاميدن آب ونوشيدني هاي ديگر در وسط غذا سبب اختلال در هضم و ايجاد نفخ مي شود .
12- ازمصرف زياد شيريني جات و تنقلات خودداري کنيد. اين خوراکي ها ممکن است در نگاه اولانرژي زا به نظر برسند، اما بايد توجه داشت که اين قابليت در آن ها بسيار کم دواماست و پس از مدتي احساس خستگي بيشتري به شما دست خواهد داد .
13- بر خلاف تصورعموم، مطالعه و درس خواندن نياز بدن به انرژي را افزايش نمي دهد، بنابرايناستفاده بيش از حد از مواد غذايي شيرين و چرب در طول دوران امتحان، نه تنها مفيدنيست، بلکه سبب چاقي مي شود .
14- صبحانه غذاي اصلي است، ناهار و شام را کميمختصرتر بخوريد، اما صبحانه را کامل ميل کنيد .
15- مصرف روزانه يک ليوان شير،براي ايجاد آرامش در طول دوران امتحان موثر است .
16- خوردن آجيل از قبيل بادام،کشمش، فندق، گردو و نخودچي که سرشار از منيزيم است، به يادگيري کمک مي کند، زيراکمبود آن يکي از علل کاهش يادگيري است .
17- ماست و دوغ ترش، خواب آور است، اماخوردن ماست شيرين مفيد است .
18- از خوردن قهوه و چاي پُررنگ، خودداري کنيد، وليچاي کم رنگ مفيد است .
19- تغذيه متعادل و متنوع شامل نان و غلات، انواع سبزي،لبنيات، گوشت ها و ميوه‌ها سبب کاهش استرس در زمان امتحان مي شود .
20- اگراحساس خستگي مي کنيد، کمي استراحت کنيد. انسان در موقع خستگي احتياج به استراحتدارد نه محرک، بنابراين مصرف قهوه به منظور بيدار ماندن توصيه نمي‌شود .
آلودگي هاي صوتي ماهي ها را كر مي كند
پژوهشگران با بررسي بر روي سيستم ارتباطي موجودات دريايي نشان دادند كه آلودگيهاي صوتي زير آب ماهيها را ناشنوا مي كند و مي تواند آنچنان قوي باشد كه ارتباطات ميان ماهي ها را مختل و اين جانوران دريايي را ناشنوا كند. اين پديده مي تواند بر روي باروري تخمها و طول عمر گونه هايي كه با انتشار صداها و علائم ويژه اي جفت يابي مي كنند اثرات منفي بر جاي بگذارد. برخلاف تصور عمومي اينكه ماهي ها گنگ هستند واقعيت ندارد. تاكنون بيش از 100 گونه ماهي شناسايي شده اند كه قادرند با يكديگر گپ بزنند و در اين گفتگوها اطلاعات مربوط به شكار و شكارچي را تبادل كرده، مسير حركت را به هم نشان دهند و پيغامهاي عاشقانه رد و بدل كنند.»
همچنين برخلاف آنچه كه تصور مي شود دريا دنياي ساكتي نيست به طوري كه در آب صدا 5 برابر سريعتر از زماني كه در هوا است حركت مي كند و تا مسافتهاي دورتري شنيده مي شود. سرعت صدا در آب مي تواند به حدود هزار و 500 متر بر ثانيه برسد. اين محققان با استفاده از هيدروفن يا ميكروفني كه در زير آب عمل مي كند توانستند امواج صوتي را ثبت كنند و آنها را به اطلاعات ديجيتالي و خالص در دنياي بدون مرز دريا تبديل كنند. اين محققان افزودند: «تحقيقات نشان مي دهد كه صداي حاصل از فعاليت هاي انسان از صداهاي طبيعي بسيار بيشتر است و اين موجب مي شود كه گونه هاي دريايي نتوانند صداهاي طبيعي محيط را بشنوند. علاوه بر آسيب هاي وارده به سيستم شنوايي و قطع كانالهاي ارتباطي ميان اعضاي گروه هاي يك گونه، صداي حامل از تردد كشتيها اثرات منفي ديگري نيز بر جاي مي گذارد به طوري كه عادات طبيعي برخي ماهي ها در اثر اين صداها مختل شده و مشكلات جدي براي مسيريابي و تهيه غذا براي اين گونه ها ايجاد مي كند. همچنين اين ماهي ها به شدت دچار استرس مي شوند.»
پيشاني موفقيت را نشانه مي رود پيكان اضطراب
ضرورت بررسي راههاي مقابله با نگراني شب هاي امتحان
در كنج تنهايي اش آرام در گوشه اي از اتاق نشسته، اما در دلش غوغايي از شور و دلهره امتحان برپاست، نمونه سؤالات امتحاني و جزوات شيمي، رياضي، فيزيك، زيست و هندسه از جلوي چشمان خسته و نگرانش رژه مي روند. سايه اي سنگين و سياه از امتحان كه برايش ساخته شده همچون بختك گلويش را مي فشارد و خواب و خوراك را از او ربوده است. برنامه امتحانات پايان ترم را با ماژيك قرمز خط خطي مي كند . زير لب غرغر كنان از برنامه سنگين درسها در شب امتحان مي نالد . تنها آرزويش اين است كه هر چه زودتر ماه خرداد و فصل امتحانات تمام شود و كارنامه درخشاني كه پدر و مادرش در آرزوي آن هستند را تحويل آنها دهد. خدا مي داند كه اگر نتواند با معدل 20 و نمرات عالي والدينش را پيش اقوام سر بلند كند چه تابستان سختي در انتظارش خواهد بود و چقدر بايد سرزنش اطرافيان را متحمل شود.
فصل امتحان براي بسياري از والدين يادآور تجربه هاي تلخ و هيجانات دشواري است كه خود در دوران تحصيل طعم آن را چشيده اند و امروز فرزندانشان آن را تجربه مي كنند و متاسفانه در موارد بسياري ديده شده كه والدين مي خواهند ناكامي ها و شكستهاي تحصيلي خود را با وارد آوردن فشارهاي روحي و رواني به بچه ها جبران كنند يا بين برخي خانواده ها گرفتن نمره 20 در تمام دروس آن قدر اهميت دارد كه آن را نشانه سربلندي و چه بسا فخرفروشي و پرستيژ مي دانند و در اين ميان آنچه مورد غفلت قرار مي گيرد استعداد، توانايي و هوش دانش آموز و يك برنامه ريزي درست و مناسب در طول سال تحصيلي براي كاهش اضطراب در شب امتحان است. اگرچه به اعتقاد روانشناسان داشتن استرس و دل نگراني در شب امتحان تا حدي قابل قبول است اما متاسفانه در اين روزها شهروندان در كنار دغدغه هاي گوناگون متناسب با حال و هواي فصل گرما يك دل مشغولي مضاعفي براي خود درست مي كنند، البته دل مشغولي چه عرض كنيم، شايد بتوان گفت دل نگراني يا حتي در مواردي اضطراب، دلهره و نگراني. اين نگراني ها نه تنها براي دانش آموزان مفيد نخواهد بود، بلكه باعث بر هم ريختن آرامش آنها در جلسات امتحان مي شود. چرا كه دانش آموزي كه در طول سال تحصيلي به مرور درسهايش را آموخته و مطالعه كرده است در شب امتحان هيچ ترسي از جلسه و امتحان نخواهد داشت و دانش آموزي هم كه 9 ماه دوران تحصيل را بدون دغدغه درس و مشق و امتحان طي كرده است، قطعاً يك شبه ره به جايي نمي برد. دلايل اضطراب و نگراني در شب امتحان، راههاي كاستن فشار رواني در فصل خرداد و امتحانات پاياني سال و ضرورت برنامه ريزي براي درس خواندن و مطالعه در اين ايام مهم ترين محورهاي سوژه چند شماره گزارش پيش روست.
كلكسيون نمرات عالي براي آبروداري والدين
باتوجه به اينكه در روزهاي اوليه برگزاري امتحانات خرداد ماه هستيم و بچه ها مشغول امتحان هستند و در اين ايام سخت تلاش مي كنند تا ماحصل يك سال زحمت و كوشش خود را ببينند، برخي از پدران و مادران چنان نگران امتحان فرزندانشان مي شوند كه گويا خود قرار است در امتحان شركت كنند. «خدا كند اين ايام امتحانات هر چه زودتر تمام شود تا ما نفس راحتي بكشيم، از خواب و خوراك افتاده ايم.»
«اگر بچه ها را به حال خود رها كنيد اصلا سراغ درس و مشق نمي روند بايد پابه پاي آنها برويم و بياييم تا بتوانند نمرات عالي بگيرند . در ضمن بين دوست و آشنا آبرو داريم، دوست دارم معدل فرزندم در تمام دوران تحصيلي اش عالي باشد تا كلكسيوني افتخارآميز از تقديرنامه ها و رتبه ها برايش جمع آوري كنم.»
لزوم برنامه ريزي دقيق براي روزهاي امتحان
بي ترديد انتقال اين همه دل نگراني به بچه ها ضربات جبران ناپذير روحي و رواني زيادي به آنها وارد مي كند و والدين بايد سعي كنند بر اين اضطراب و دل نگراني ها غلبه كنند و هرگز آنها را به بچه ها منتقل ننمايند چون ادامه اين روند نه تنها در كاهش اعتماد به نفس بچه ها تاثيرگذار است بلكه هدف اصلي درس كه همانا تعليم و تعلم است زير چتر نمره گم مي شود. «اگرچه اين نگراني ها تا حدي از مسئوليت والدين در قبال آينده فرزندانشان حكايت دارد، اما بايد به اين نكته توجه داشت كه مهار نكردن اين نگراني مي تواند سبب انتقال آن به بچه ها شود و به نوبه خود نگراني و اضطراب آنها را زيادتر كند.» وي مي گويد: «اضطراب و هراس شب امتحان پديده روان شناختي رايجي كه بايد آن را جدي گرفت و از ايجاد آن پيشگيري كرد.
برخي از پدران و مادران در روزهاي نزديك به امتحان تازه به ياد برنامه ريزي براي امتحان بچه هاي خود مي افتند و با تحميل فشار زياد به خود و فرزندانشان در شب امتحان به خيال خود بازده آنها را بالا مي برند، غافل از اينكه يكي دو شبه نمي توان عقب ماندگي ها و كاستي ها را جبران كرد چه رسد به اينكه بازده و نتيجه خوب گرفت. به هر حال بهتر است والدين مضطرب خيلي پيشتر از شب امتحان به فكر كمك به فرزندان خود باشند و با يك برنامه ريزي درست پشتيبان بچه ها در ايام امتحانات باشند.»
اين كارشناس تربيتي اضافه مي كند: «والدين مي توانند با گوشزد كردن لزوم برنامه ريزي منظم و دقيق براي روزهاي امتحان به بچه ها و در صورت نياز ثبت نام آنها در كلاس هاي تقويتي، معضل شب امتحان را حل كنند. گذاشتن همه چيز براي شب امتحان، به غير از تحميل فشار رواني و جسمي زياد به بچه ها و والدين نه تنها بازده خوبي عايد كسي نمي سازد، بلكه حس آينده نگري و برنامه ريزي را هم در ميان فرزندان از بين مي برد.»
سنگيني پتك امتحان برسر بچه ها
زنگ مدرسه خورده است و بچه ها در گروه هاي پنج و شش نفره از مدرسه خارج و راهي منزل هستند. با احمدرضا محمدي كه سال اول دبيرستان را پشت سرمي گذارد صحبت مي كنم. او از اينكه والدين اين قدر از بچه ها انتظار دارند نمره 20 بگيرند انتقاد مي كند و مي گويد: «هر بچه اي يك استعدادي دارد، همه كه نبايد نمره 20 بگيرند. گاهي والدين استرس زيادي به ما وارد مي كنند كه حتما بايد معدل 20 را براي ما بياوري درغيراين صورت از تعطيلات تابستان خبري نيست و چنين و چنان...».
«ما دانش آموزان در تمام طول سال تحصيلي تلاش خود را مي كنيم كه نمرات خوبي بگيريم چون مي دانيم اگر درس نخوانيم آينده خود را تباه كرده ايم پس ديگر پدر و مادرمان نبايد نگران اين موضوع باشند و دائم امتحان را مثل پتك بر سرمان بكوبند. نظر حميدرضا را در مورد نگراني و اضطراب شب امتحان سؤال مي كنم كه در «البته من خودم جزو آن دسته از دانش آموزاني هستم كه درس را براي شب امتحان نمي گذارم ولي دوستانم اكثرا اين كار را انجام مي دهند و يك شبه مي خواهند نمره قبولي بگيرند، اما دركل امتحان و اسم جلسه امتحان و نمره 20 و رتبه عالي همه استرس آور است و ناخودآگاه دل ما در شب امتحان خالي مي شود و از سوي ديگر فشار خانواده در كسب رتبه عالي درمدرسه هم استرس ما را تشديد مي كند.»
يك شبه ره 9 ماهه رفتن
«والدينم با شروع خردادماه مهماني رفتن و مهمان آمدن به خانه را قدغن مي كنند بازي با كامپيوتر و تماشاي تلويزيون و گوش كردن به آهنگ و خلاصه استفاده از تمام وسايل سرگرم كننده را هم به صورت كامل تا پايان امتحانات ممنوع اعلام مي كنند و پادگاني در شبهاي امتحان براي ما درست مي كنند كه تمام آموخته هاي يك سال را يك شبه از ياد مي بريم.» (بمب خنده دوستانش مي تركد و ولوله اي بين بچه ها مي افتد و ظاهرا اين درد مشترك اكثر بچه هاست). «والدين مي توانند با آماده كردن شرايط مطلوب خانه فرزندان شان را براي كسب نتايج خوب در امتحانات ياري كنند و اولين وظيفه خانواده ها در فصل امتحانات ايجاد اميدواري در كسب نتيجه مطلوب در امتحانات است.»
«والدين بايد با فرزند دانش آموز خود درباره امتحانات صحبت كنند و او را به كسب نتيجه خوب اميدوار سازند، اما مراقب باشند كه دراين اميدواري تاكيد بركسب نمره 20 باعث به وجود آمدن اضطراب و استرس در دانش آموزان مي شود، نبايد آنها را از امتحان بترسانيم و يك فشار رواني كاذب براي آنها ايجاد كنيم.»
«درفصل امتحانات خانواده ها بايد برنامه هاي تفريحي و مهماني خود را با برنامه فرزند دانش آموز خودشان تنظيم كنند، رفت و آمدها درحد امكان بايد كم شود نه اينكه دراين ايام قطع رابطه صورت گيرد. همچنين فعاليت هايي كه خانواده از فرزندشان انتظار دارند بايد در اين ايام محدودتر شود. به طور مثال اگر بخشي از مسئوليت خريد خانه با فرزندشان است دراين ايام اين مسئوليت را محدودتر كنند تا او بتواند زمان بيشتري را به درس خواندن اختصاص دهد، اما نبايد از تفريحات غافل شد.» آقاي زاهدي، خاطرنشان مي كند: «فرزندان درايام امتحانات نياز به آرامش دارند و اين آرامش را مي توان با فراهم كردن شرايط تفريح كوتاه مدت براي آنها ايجاد كرد. همچنين تماشاي تلويزيون نيز بايد دراين ايام فقط محدودتر شود.»
كاستن فشار رواني در روزهاي امتحان
تحقيقات نشان داده است والديني كه تحصيلات عاليه دارند با توجه به اينكه با فصل امتحانات و استرس ها و شرايط خاص آن آشنا هستند به خوبي مي توانند براي درس و در كنار آن براي تفريحات فرزندشان برنامه ريزي كنند، اما والدين ناآگاه تصور مي كنند، تاكيد دائمي به فرزند براي درس خواندن و نداشتن هيچ برنامه تفريحي مي تواند به آمادگي او براي امتحانات كمك كند، درحالي كه اين تصور كاملا اشتباه است.
«روبه رويي با مسائل نو و تكاليف جديد به طور طبيعي باعث اضطراب مي شود به اين ترتيب بديهي است كه ايام امتحان براي همه كس توأم با نگراني و فشار رواني خواهد بود. اين موضوع براي فردي كه در مصاحبه استخدامي شركت مي كند، به ماموريت كاري مي رود و قصد ازدواج دارد نيز صدق مي كند.»
«اصولا ميزان كمي استرس (فشار رواني) براي اينكه فردكاري را انجام دهد يا با دقت و احساس مسئوليت به عهده بگيرد، لازم است، اگر اين استرس نباشد ممكن است فردا اصولا ضرورتي براي انجام يك كار احساس نكند. دانش آموزي كه براي امتحان احساس نگراني نكند ضرورتي هم براي مطالعه درسها پيدا نمي كند، بنابراين نمره هم نمي گيرد، اما موضوع مهم اين است كه ميزان استرس از حد نگذرد، زيرا اين فشار رواني زياد باعث كاهش تمركز و ناتواني در يادگيري مي شود. بنابراين بايد در چنين مواردي دست به كار شد تا سطح فشاررواني كاهش يابد.» از وي در مورد دلايلي كه باعث افزايش فشار رواني حين امتحانات مي شود سؤال مي كنم كه در پاسخ به انتظارات بيش از حد والدين از فرزند در مورد موفقيت تحصيلي اشاره و در ادامه اضافه مي كند: «آماده نبودن دانش آموز براي امتحان به علت ضعف درسي يا محيط متشنج خانه انتظارات بيش از حد دانش آموز از خود و وجود رقابت شديد در مدرسه براي كسب نمره هاي بالا هم از دلايلي است كه بر افزايش فشار رواني در ايام امتحانات تاثيرگذار است.»
«بديهي است براي كاستن از فشاررواني درهريك از موارد فوق بايد علت زمينه اي آن را برطرف كرد. براي نمونه، پدر و مادر نبايد آرزوهاي انجام نشده خود را در مورد پيشرفت تحصيلي و موفقيت به فرزندشان منتقل كنند و ناخودآگاه تمايلي داشته باشند تا فرزندشان به صورت نيابتي آرزوهايشان را برآورده كند. دانش آموز ممكن است با نهادينه كردن خواسته هاي اغراقي پدر و مادر براي موفقيت درسي، خود نيز انتظارات غيرمعقول از خويشتن پيدا كند كه سبب فشار رواني در ايام امتحانات مي شود.» «پدر و مادر خوب بايد درطول سال به فرزندشان براي برنامه ريزي مطالعه و آمادگي درسي كمك كنند. پدر و مادر بايد به فرزند خود تفهيم كنند كه آموزش درس ها براي پيشرفت در همه اوقات زندگي است و صرفا وسيله اي براي گرفتن نمره بالا در امتحان و سپس فراموش كردن نيست. پدر و مادر بايد به بهداشت رواني محيط خانه و وجود مهر و احترام بين اعضاي خانواده در همه طول سال توجه كنند و آن را منحصر به روزهاي امتحان نكنند.»
ضرورت بررسي راه هاي مقابله با نگراني شب هاي امتحان
سنگيني كابوس امتحان بر شانه هاي دانش آموزان
خودش را در اتاق حبس مي كند و مشغول درس خواندن مي شود، به كوچك ترين مزاحمت اعتراض مي كند گاهي با صداي بلند درس مي خواند و گاهي آرام مي گيرد، در اتاق راه مي رود يا دراز مي كشد، به درخواست هاي اطرافيان توجه نمي كند يا در مقابل خواسته ها با اعتراض مي گويد كه درس دارد، كم غذا مي شود و بي خواب مي گردد، اينها نشانه هاي درسخوان بودن نيست، بلكه همگي نشانه هاي اضطراب پيش از امتحان است.
حميرا دختري 16ساله است كه براي درس و مدرسه اش اهميت خاصي قائل است والدين او حساسيت فوق العاده اي نسبت به نمرات و امتحانات او دارند و همين مسئله شب هاي امتحان را براي او به كابوسي بزرگ تبديل مي كند گرچه او هميشه درس هايش را به موقع حاضر مي كند اما اضطراب شب امتحان، اغلب نتيجه كارش را خراب مي كند.
او دلش مي خواهد شب امتحان هيچ وقت نرسد، مرتب خودش را سرزنش مي كند كه چرا با اينكه شاگرد زرنگي است و مفاهيم درسي اش را به خوبي فراگرفته نمي تواند از عهده پاسخگويي به سؤالات امتحان برآيد. شب تا نيمه بيدار مي ماند و دائم درس مي خواند، اما هميشه سرجلسه امتحان دلشوره دارد و نگراني گرفتن نمره كمتر امانش را مي برد. از طرف ديگر سفارش هاي پدر كه از او مي خواهد هرطور شده نمره 20بگيرد او را آرام نمي گذارد.
مدام از خود مي پرسد، روزي مي رسد كه چيزي به نام امتحان وجود نداشته باشد؟
اضطراب در برابر عوامل طبيعي سازنده است
همه انسانها اضطراب را در زندگي خود تجربه مي كنند و اين كاملاً طبيعي است كه مردم هنگام مواجهه با موقعيت هاي تهديدكننده و تنش زا مضطرب شوند. روان شناسان معتقدند اضطراب اگر در برابر عاملي حقيقي ايجاد شود سازنده است چون فرد را از خطر دور مي كند، اما احساس اضطراب شديد و مزمن در غياب علت واضح، غيرعادي است و نه تنها سازنده نيست بلكه آثار مخرب و زيانباري نيز دارد. «در رابطه با اضطراب امتحان بايد نوع اضطراب بررسي شود كه واقعي است يا اخلاقي، اضطراب واقعي براثر تسلط نداشتن بر مطالب درسي حاصل مي شود و اضطراب اخلاقي نگراني از به دست نياوردن نتيجه مورد انتظار خود يا والدين يا معلم است.»
«ضعف در عملكرد معلمان تطبيق نداشتن مفاهيم كتاب هاي درسي با روحيات دانش آموزان سبب جدايي آنها از كتاب هاي درسي و نگرفتن مفاهيم آموزشي مي شود.
امتحان بين دانش آموزان و معلمان به صورت يك خط قرمز درآمده است به طوري كه معلم درس مي دهد تا فقط دانش آموز در امتحان قبول شود و دانش آموز نيز درس مي خواند تا فقط بتواند از پس سؤالات امتحان برآيد و تأكيدي بر ميزان يادگيري وجود ندارد.»
«بيست نمره اي است كه اكثر والدين و دانش آموزان درپي آن هستند درحالي كه اين نمره بيانگر يادگيري كاملي از سوي دانش آموز نيست، بلكه فقط نشان مي دهد كه دانش آموز مطالب كتاب هاي درسي خود را خوب حفظ كرده است.»
بيش از 93درصد دانش آموزان به دليل تأكيد فراوان خانواده و معلمان مدارس در روزهاي امتحان دچار اضطراب هستند كه اين عامل درصد افت تحصيلي دانش آموزان را افزايش مي دهد و سبب عدم ارائه كامل آموخته هاي دانش آموزان مي شود و طبق مطالعات انجام شده اضطراب ناشي از امتحانات مي تواند تا 70درصد سبب كاهش يادگيري دانش آموزان خصوصاً در مقاطع راهنمايي و متوسطه شود. اضطراب يادگيري دانش آموزان را مختل كرده و سبب بروز اختلالات رفتاري همچون تيك هاي عصبي و پرخاشگري آنها مي شود.»
رتبه اول فرزندم در مدرسه برايم اهميت دارد
«اسم امتحان كه مي آيد خودبه خود در فرد استرس ايجاد مي شود و تا حدودي استرس داشتن هنگام امتحان طبيعي است چون اگر نباشد دانش آموز بي خيال درس مي شود ولي بايد مراقب بود تا اين فشار رواني از حد خارج نشود اما باتوجه به اينكه دانش آموزان خودشان استرس دارند و والدين هم به نوعي به بچه ها استرس وارد مي كنند، اما جو فعلي حاكم بر مدارس هم اين فشار رواني و اضطراب را تشديد مي كند.»
فضاي رقابتي كه بين مدارس بخصوص مدارس غيرانتفاعي براي خروجي دانش آموزان از مدارس و ورودي آنها به دانشگاه وجود دارد، باعث مي شود كه معلمان به دانش آموزان فشار بيشتري آورند تا بچه ها براي آنها كسب عنوان كنند و همين مسئله عاملي مي شود كه رقابتي همراه با استرس بين بچه ها به وجود آيد.
«نمره 20 بيانگر كاركرد خوب بچه در طول سال تحصيلي است اما براي من اين نمره خيلي مهم نيست، اينكه فرزندم چه رتبه اي را در مدرسه و بين ديگر همكلاسي هايش كسب كند خيلي اهميت دارد.»
چرا امتحان اضطراب آور است؟
براستي چرا هميشه وقتي اسم امتحان و نمره به ميان مي آيد افراد دچار دلشوره، نگراني و اضطراب مي شوند فرقي نمي كند چه نوع امتحاني باشد اين امتحان مي خواهد پشت نيمكت مدرسه باشد يا پشت ميز مديريت.
«هنگامي كه فرد، نسبت به كارآمدي، عملكرد، توانايي و استعداد خود در شرايط امتحان يا در موقعيتهايي كه در آنها مورد ارزشيابي قرار مي گيرد دچار نگراني، تشويش و ترديد شود مي توان از اضطراب امتحان سخن گفت. مي توان گفت توقعات و انتظارات مي توانند ايجاد اضطراب كنند. يعني اينكه دانش آموز نسبت به كارآمدي، عملكرد و توانايي خود و بروز آن در يك موقعيت خاص مثل امتحان، دچار ترس مي شود يعني انتظار دارد خودش را نشان دهد ولي مي ترسد نتواند! و با حالتهايي همچون پريشاني، تپش قلب، بي قراري يا تكرر ادرار مواجه مي شود و اين حالت مي تواند كارآيي و راندمان فرد را به صورت جدي تحت تاثير قرار دهد!
اما اينكه كدام دسته از دانش آموزان دچار اضطراب مي شوند سؤال ديگري بود كه از اين كارشناس ارشد روانشناسي پرسيدم و او در توضيحاتي مي گويد: «دانش آموزاني كه مطالعه پايين دارند با مشكل بي انگيزگي مواجه هستند كه بايد به طور جداگانه به اين موضوع پرداخته شود ولي در خصوص دانش آموزاني با مطالعه بالا، مي توان مشكل اضطراب، علي الخصوص اضطراب امتحان را مطرح كرد چرا كه زماني كه دانش آموز زياد مطالعه مي كند، در نتيجه سطح انتظارش از خود بالا رفته به دنبال موفقيت بالاتري است لذا در موقعيت امتحان انتظار و توقع به ظهور رساندن قابليتهايش او را دچار اضطراب مي كند.»
آرامش شرط موفقيت در امتحانات
شرط لازم براي دستيابي به موفقيت در هر كاري برخورداري از آرامش است. اينكه دانش آموزان ايام امتحانات اضطراب دارند بر هيچ كس پوشيده نيست، اما اينكه چگونه بايد بر اين اضطراب غلبه كرد، جاي بحث دارد.
دكتر زهرا هاشم پور، استاد دانشگاه و كارشناس ارشد مشاوره در گفت وگو با گزارشگر كيهان مي گويد: «برخي از دانش آموزان با نزديك شدن زمان امتحانات افكار و احساسات نگران كننده اي را تجربه مي كنند كه اگر با روش هاي مناسب موفق به كنترل آن نشوند، فشارهاي روحي و رواني زيادي را بايد متحمل شوند و گاهي مشكلات جسماني نيز به آنها روي مي آورد كه به طور خلاصه مي توان گفت فرد دچار اضطراب شده است.»
اضطراب پديده اي طبيعي مي داند كه همه افراد در شرايط و سنين مختلف آن را تجربه مي كنند، البته به ميزان كم چون در چنين حالتي نه تنها موجب اختلال نمي شود و بازدارنده نيست، بلكه ممكن است عامل حركت و يادگيري هم باشد.
«دانش آموزاني كه اضطراب زياد داشته باشند يادگيري شان به شدت كاهش مي يابد و خيلي از چيزها را فراموش مي كنند چون اضطراب حافظه اين گونه بچه ها را مختل، دقتشان را كم و آنها را دچار حواس پرتي و فراموشي مي نمايد كه با وجود مطالعه زياد قادر به پاسخگويي سؤالات امتحان نخواهند بود و مشكلات عديده اي را براي آنها به وجود مي آورد، پس لازم است بچه ها عوامل اضطراب را در خودشان از بين برده و روش هاي مقابله با آن را به دست آورند و با ايجاد آرامش در خود در جاده موفقيت تحصيلي گام بردارند.»
«آنچه پدران و مادران در اولين قدم بايد به آن توجه نمايند آشنايي با ميزان استعداد، بضاعت هوش و حافظه فرزندان خويش است تا به تناسب آن بتوانند توقع معقولي از فرزندان خويش در امر موفقيت تحصيلي داشته باشند، بنابراين نمي توان توقع رفتارهاي مشابه از افراد متفاوت را داشت و اين در مورد كسب موفقيتهاي تحصيلي نيز صادق است كه در صورت مقايسه نه تنها تاثير مثبتي نخواهد داشت، بلكه موجب بي علاقگي، بي اعتمادي و دلسردي و نهايتاً نتايج نامناسب را خواهد داشت، راه حل مناسب اين است كه باتوجه به توانمندي هاي فرزندانمان براي پيشگيري از ايجاد اضطراب به تقويت قواي مثبت و رفع نقاط ضعف بپردازيم كه موجب دلگرمي و علاقه او شود.»
اين كارشناس ارشد مشاوره در ادامه مي گويد: «روش تشويق نقاط قوت و اصلاح و رفع نقاط ضعف يك رفتار سنجيده از سوي والدين است كه مي تواند علاوه بر جلوگيري از ايجاد اضطراب در يادگيري، زمينه رشد و تعامل بيشتر را فراهم سازد.»
راه هاي كسب آرامش
آرامش احساس خوشايندي است كه جنبه دروني داشته و فرد را قادر مي سازد با تمركز و دقت بيشتر به حل مسئله و پاسخگويي به سؤالات بپردازد. آرامش قدرت تصميم گيري را نيز افزايش مي دهد، پس براي به دست آوردن آرامش بايد عوامل كاهش آرامش را شناسايي كرده و به رفع آن بپردازيم.»
عوامل كاهش آرامش به دو دسته عوامل دروني و بيروني تقسيم مي شود كه عدم استفاده صحيح از روش مطالعه سابقه تحصيلي و اضطراب، شخصيت فرد و عدم خودباوري و اعتماد به نفس جزء عوامل دروني محسوب مي شود و خانواده و نزديكان، سيستم آموزشي و شرايط سني در كنار ديگر عواملي كه در برهم زدن آرامش دخيل هستند را بايد در زمره عوامل بيروني برشمرد.
«تعيين و تعريف اهداف واقع بينانه از سوي خود دانش آموزان، برنامه ريزي براي رسيدن به هدف، مديريت زمان، حمايتهاي والدين از فرزندان و عدم نگرش منفي بچه ها نسبت به خودشان از ديگر راههاي كاهش نگراني در ايام امتحانات است.»
توكل بر خدا آرام بخش دلها
از آنجايي كه فرزندان در بستر خانواده رشد و تكامل مي يابند و از رفتار و برخورد والدين تاثير فراواني مي گيرند، شايسته است پدر و مادرها به خاطر داشته باشند كه جو عاطفي حاكم بر خانواده، شيوه تربيتي والدين، انتظارات و... همه با اضطراب امتحان رابطه اي تنگاتنگ دارد، لذا رعايت نكاتي خاص در طول ايام امتحانات به كاهش اضطراب در دانش آموزان كمك مي كند.
«به فرزندان خود يادآوري كنيد همواره به خداوند توكل داشته باشند و هر كاري را با نام او شروع نمايند و در حد امكان محيط خانواده و جو عاطفي حاكم بر آن آرام و دور از تنش هاي عاطفي و مشاجره باشد. ضمن اينكه محيط فيزيكي آرام و بي سر و صدايي براي مطالعه دانش آموز فراهم شود.»
«در صورتي كه فرزندمان در امتحاني رضايت خاطر نداشت او را مورد حمايت قرار داده و از سرزنش او خودداري كنيم و از محدود كردن دانش آموز در اتاق براي مطالعه هم پرهيز شود و فرصت هايي براي استراحت و تفريح براي او منظور شود همچنين والدين به تغذيه دانش آموزان در اين ايام توجه ويژه اي داشته باشند.»
پتك 20 رابر سر دانش آموزان نكوبيم
ضرورت بررسي راه هاي مقابله با نگراني شب هاي امتحان
دلم شور مي زنه، هيچي نخوندم هيچي بلد نيستم فكر نكنم برسم همه كتاب رو بخونم و...
اين ها حرف هايي است كه اين روزها زياد مي شنويم
البته امتحان را همه ما به خوبي مي شناسيم، با تمام وجود لمس و احساس كرده ايم و درباره آن كوله باري از خاطرات تلخ و شيرين به همراه داريم، با رسيدن فصل امتحانات گاه بذر نگراني و دلهره و گاهي ترسي پنهان در وجود بچه ها شكل مي گيرد.
درجاتي از اضطراب امتحان در 30-20درصد كودكان و نوجوانان دانش آموز ديده مي شود، اين موضوع در دختران شايع تر از پسران است.
روانشناسان معتقدند اضطراب نوعي احساس ناخوشايند همراه با نگراني، دلواپسي و تشويش خاطر به علتي نامشخص در فرد است. علائم اضطراب تپش قلب، تنگي نفس، سرگيجه، عرق كردن، سرد شدن و لرزش دست و پا و در نهايت تهوع و سردرد است، البته بايد گفت اضطراب در اندازه طبيعي لازم است چون بي تفاوتي هم در جاي خود مي تواند مخرب و خطرآفرين باشد.
نقش والدين در شب امتحان
آنچه بيش از همه به دانش آموزان كمك مي كند تا بر دل نگراني هاي امتحان پيروز شوند خانواده ها هستند. والدين نقش كليدي در كاهش يا افزايش اضطراب شب هاي امتحان فرزندان خود دارند. «انتظارات بيش از حد، مقايسه با دانش آموزان ديگر، تهديد براي دريافت نمره موردنظر، تأثير زيادي بر بروز اضطراب در دانش آموز دارد. ضمن اينكه سخت گيري و حساسيت هاي بيش از حد معلمان براي بالا بردن حدنصاب نمره قبولي كلاس و ترساندن دانش آموزان از امكان طرح سؤال هاي عجيب و غريب در امتحان هم مي تواند بر افزايش فشارهاي روحي و رواني شب امتحان بيفزايد.»
«متأسفانه باتوجه به اينكه 25درصد ورودي كنكور شرط معدل است، همين عامل استرس دانش آموزان و والدين را بيشتر مي كند تا ناخودآگاه همه تحت فشار مضاعفي قرار گيرند و باز والدين نگراني بيشتري در اين زمينه به بچه ها وارد مي آورند چون آينده فرزندشان را در ورود به دانشگاه مي بينند، بنابراين مي بينيم يك چرخه معيوب بين سيستم آموزشي و خانه و خانواده وجود دارد و به خاطر كنكور يك فشار زيادي به بچه ها وارد مي شود كه در نهايت همه دنبال راه حل براي كاهش اين نگراني ها هستند.»
همه دنبال نمره 20 هستند
وقتي جامعه دنبال نمره و رويكرد نتيجه است به طور طبيعي به دانش آموزان فشار وارد مي شود و اينكه شعار دهيم نمره ملاك نيست كسي باور نمي كند چون درحال حاضر فضاي تحصيل يك فضاي با استرس است. اما اينكه آيا اين اضطراب خوب است يا بد و براي كاهش آن چه بايد كرد سؤالي است كه از دكتر حميد جمشيديان استاد دانشگاه و مشاور خانواده پرسيديم . وي در توضيحاتي به گزارشگر كيهان چنين مي گويد: «استرس باعث ترشح آدرنالين در خون است كه بخشي از آن براي تحرك لازم است اما اگر اين ترشح از يك ميزان بالاتر رود مغز را تحت تأثير منفي قرار مي دهد، چون اضطراب، انديشه و حافظه را دچار اختلال و اشتباه مي كند و در فرد ايجاد فراموشي مي نمايد، هرچند كه فراموشي هميشه هم بد نيست، ولي فراموشي درس از سوي بچه ها به واسطه بروز تنش و استرس اصلاً مثبت نيست.»
«از به كار بردن جملات منفي در شب امتحان به بچه ها خودداري كنند و اعتماد به نفس فرزندان را با طرح اين سؤالات كه مثلاً آيا واقعاً درست را خوب خواندي، دروغ كه نمي گويي، اگر راست مي گويي بيا چند سؤال از تو بپرسم... پايين نياورند. چون مطرح كردن اين گونه سؤالات و اين نوع برخورد با دانش آموز اضطراب را در آنها چند برابر افزايش مي دهد.»
«اينكه به بچه بگويم امتحان داري، زود بخواب، امتحان داري از اتاقت بيرون نيا، امتحان داري نبايد به مهماني بيايي، يا نبايد تلويزيون تماشا كني، در واقع استرس بيشتري به آنها تزريق مي كنيم و اتفاقي كه در اين ميان براي دانش آموز رخ مي دهد، اين است كه امتحان باعث محروميت او از خيلي از كارهاي روزمره و علايق شخصي اش شده است، بنابراين يك تنفر ناخواسته از امتحان در فرزند دانش آموز به وجود مي آوريم. او امتحان را عامل تمام اين محروميت ها و اضطراب ها مي داند، بنابراين طي اين روزهاي برپايي امتحانات ،والدين به جاي آنكه دائم در كمين باشند تا ببينند فرزندشان درس مي خواند يا خير، او را به شيوه درست مطالعه راهنمايي كنند و از مقايسه نمودن او با ديگر همكلاسي هايش پرهيز نمايند و برگرفتن نمره 20 اصراري نداشته باشند.»
خانه در ايام امتحان مثل كتابخانه شود
ايام امتحانات والدين بايد شرايطي را در خانه فراهم آورند كه دانش آموز علاقه مند به يادگيري و مطالعه و درس شوند. هرچند كه وي به يادگيري دروس طي سال تحصيلي از سوي دانش آموزان تأكيد مي كند، اما اعتقاد دارد شب امتحان والدين بايد فضاي خانه را مثل فضاي كتابخانه آرام كنند و به نوع تغذيه بچه ها توجه ويژه اي داشته باشند.»
«اين نوع يادگيري اثر سوء در علاقه مندي بچه ها به يادگيري دارد و آنها را از آموزش بيزار مي كند، چون فكر مي كنند نوعي اجبار به ظاهر در آموختن وجود دارد كه در پشت آن دانش آموز حتماً بايد نمره 20 كسب كند.»
خانواده ها بايد در ايام امتحانات به دانش آموز گوشزد كنند كه صرفاً بايد به آموخته هاي خود نظم دهند و آنها را ساماندهي كنند تا براي حضور در جلسه امتحان آمادگي كامل داشته باشند.»
اضطراب امتحان صرفاً در شب امتحان ايجاد نمي شود و فرآيندي است كه بروز آن در ايام امتحانات محسوس تر مي باشد، «راهكارهايي كه ارائه مي شود قرار نيست به صورت آني و فوري راهگشا باشد و خانواده ها بايد صبورانه در هر موقعيتي كه هستند آنها را به كار بسته و اميدوار به نتيجه باشند.»
«حداقل شما والدين (در مقايسه با دوستان، فاميل و مدرسه) توانايي ها و قابليت هاي فرزندتان را وابسته به عملكرد او در امتحان نكنيد، لازم است برخورد واقع بينانه داشته باشيد. نه امتحان را خيلي بزرگ قلمداد كنيد و نه خيلي كوچك. چرا كه در هر دو صورت مي تواند ايجاد اضطراب كند، مثلا اگر بگوييد اين درس خيلي دشوار است، بايد زياد بخواني يا برعكس، اين درس آسان است، نترس! هر دو موضوع ترسيم يك واقعيت است از سوي شما و ممكن است براي دانش آموز طور ديگري باشد كه اين ترديد او را نسبت به توانايي هايش بيشتر مي كند.»
«مثلا براي درس رياضي والدين مي توانند بگويند حل تمرين هاي زياد احتمال خطا را در امتحان پايين مي آورد. يا براي درسهايي همچون ادبيات مي توانند به فرزندان خود بگويند مرورهاي زياد مي تواند شما را در يادآوري مطالب ياري كند و احتمال يادآوري مطالب در امتحان براي شما بيشتر مي شود.»
«اين نكته مهمي است كه والدين بدانند «بايدها» ايجاد اضطراب مي كند حالا بايد نمره بالا بگيري، معدلت بايد 20 شود و... بنابراين خانواده ها بايد سعي نمايند ملاك تنبيه يا تشويق را مبتني بر تلاش فرزند دانش آموز خود بدانند و به او بگويند تلاش شما براي ما مهم است و نتيجه ملاك اصلي ما نيست، بايد به دانش آموز گفت همين كه اهل تلاش هستي ما به نتيجه خود رسيده ايم...»
مقايسه كردن دانش آموزان استعدادكش است
وسيع كردن نگرش و افقهاي ديد دانش آموزان نسبت به زندگي، پرهيزكردن از مقايسه نمودن بچه ها با يكديگر و يادآوري تجارب موفقيت بخشي ديگر از توصيه هاي آقاي شهروي به والدين نه تنها در ايام امتحانات بلكه در تمام سال تحصيلي است. كه وي در توضيحات بيشتري در خصوص موارد مذكور اضافه مي كند: «پدران و مادران بايد باور كنند كه هر كس بايد خودش باشد مستقل از ديگران! بايد كاري كرد كه دانش آموز خودش را با توانمندي هاي خودش مقايسه كند و نه با ديگران، كه اين مقايسه كردن متأسفانه بسيار متداول و بسيار استعدادكش است.»
«خانواده نبايد شكست را قسمت تلخ زندگي عنوان كند فرزند دانش آموز ما بايد بداند شكست خوردن طبيعي است ولي آنچه غيرطبيعي است اين است كه بچه ها در شكست بمانند و تلاشي براي پيروزي نكنند، در حالي كه واقعيت اين است شكست سكوي پيروزي است.»
«حتي الامكان شكست دانش آموزان را بايد به عوامل بيروني نسبت داد، اگر موضوعي براي دانش آموز مهم بوده و به شكست انجاميده والدين بايد عوامل بيروني را پررنگ كنند، مثل بد بودن سؤالات، تصحيح بد معلم و... در چنين مواردي نبايد اجازه دهيم قابليت هاي فردي مثل توانايي و يادگيري دانش آموز زير سؤال برود.»
اتصال با پروردگار و الگوهاي قرآني و ترغيب جدي بچه ها به ورزش از نكات مهم ديگري است كه آقاي شهروي براي كاهش اضطراب به خانواده ها توصيه و بر آنها تأكيد مي كند.
تحقيقات بسياري نشان مي دهند كه اتصال مداوم با پروردگار هستي، آرامش خاطر عميقي در افراد ايجاد مي كند و عادت به دعا كردن و مناجات با خدا نيز رابطه معكوسي با ميزان اضطراب دارد. و با توجه به اينكه آيات متعددي در قرآن كريم هستند كه بر آرام بودن افراد استوار بودن و نترسيدن تأكيد دارند. از جمله خداوند در سوره مبارك هود مي فرمايد: «در دوستان خدا ترسيدن و محزون شدن راه ندارد.» بنابراين قرائت اين آيات در روحيه شجاعت فرزندان بسيار مؤثر است.
«قبل از دانش آموزان بايد به اضطراب خودتان رسيدگي كنيد و اين نكته مهمي است. چرا كه تا زماني كه شما والدين مضطرب باشيد راهكارهاي فوق هيچ تأثير مثبتي نخواهد داشت و صرفاً نمايش اضطراب نداشتن است.» لذا قبل از دانش آموزان شما والدين بايد به سمت آرام شدن حركت كنيد، چرا كه اضطراب واگيردار است. «و اگر پدر يا مادري فكر مي كند توانايي پياده كردن صبورانه اين راهكارها را ندارد، لطفاً سكوت كند و فقط نظاره گر رفتار فرزند خود باشد چرا كه دخالت غيرعالمانه كار را خراب تر مي كند و اعتماد به نفس بچه ها را از بين مي برد.»
در پايان ذكر اين نكته هم ضروري است كه آموزگاران شريف و سخت كوش هم بايد به وجوهي از آموزش كه متضمن همكاري و همدلي با دانش آموزان است توجه بيشتر كنند و اگر جو سراسر رقابت و تنش در كلاس درس و مدرسه حاكم شده است، آن را با رواج روحيه همكاري حتي براي مطالعه در ايام امتحان تلطيف كنند. پدران و مادران و مربيان اين آموزه ارزشمند از حضرت امام خميني را آويزه گوش دانش آموزان كنند كه ما مكلف به تكليف هستيم و نه مكلف به نتيجه، بنابراين دانش آموز نيز بايد به اين تكليف عمل كند كه به خوبي درس بخواند و مطالعه كند و ان شاءالله به نتيجه و تلاش اميدوار باشند.
علل و نشانه‌هاي انزوا و درمان آن
يکي از مشکلاتي که برخي افراد جامعه با آن مواجه هستند انزوا و گوشه گيري است که مي تواند هم براي فرد و هم براي خانواده وي مشکلاتي را به دنبال داشته باشد.لذا ضروري است در بررسي اين موضوع ابتدا علل و ريشه هاي انزواي فرد شناسايي شود و بعد راهکارهاي درمان آن تجويز گردد.:"عدم اشراف به مهارت‌هاي ارتباطي فرد، افسردگي و اختلالات شخصيتي علل مختلف به انزوا دچار شدن هستند.اگر انزوا علت روان شناختي داشته باشد به دليل ويژگي‌هاي شخصيتي فرد است که سبب مي‌شود فرد کلا جمع پذير نباشد و به مرور زمان تنهايي را ترجيح دهد و يا ممکن است به دليل عدم اشراف به مهارت‌هاي ارتباطي فرد باشد که سبب مي‌شود فرد نداند چگونه بايد در جمع حضور پيدا کند.انزوا يکي از تبعات افسردگي است و اگر افسردگي پيشرفت کند فرد خود را از جمع دور مي‌کند و در نهايت نيز ممکن است کار يا شغل خود را از دست بدهد.اسکيزوييد و اسکيزو تايپال نيز که از اشکال اختلالات شخصيتي هستند عل ديگر انزوا است که در اسکينزوييد فرد در خود مي‌رود و با کسي ارتباط برقرار نمي‌کند و سابقا به آنها انسانهاي خود خور مي‌گفتند که همه چيز را در خود مي‌ريختند و اسکيزوتايپال‌ها نيز منزوي و گوشه‌گير هستند که از تيپ‌هاي خاص ظاهري و رفتاري تبعيت مي‌کنند".
بيماري بودن يا نبودن انزوا وابسته به علت آن است.اگر انزوا به دليل افسردگي و اختلال شخصيتي فرد باشد بيماري است ولي اگر به علت ويژگي‌هاي شخصيتي فرد باشد بيماري نيست.همچنين
درون گرايي و انزوا متفاوت از يکديگر است.نبايد انسانهاي
درون گرا را منزوي بدانيم و اصولا انزوا با درون گرايي متفاوت است چرا که انسان درون گرا به درون و دنياي درون ذهن خود کار دارد و با آن در ارتباط است.مسائل اجتماعي به تنهايي و في نفسه عامل انزوا نيستند.دليل اصلي انزوا قطعا عوامل فردي است و در نهايت اين دو با هم دست به دست هم مي‌دهند و سبب انزوا مي‌شوند.
ريشه‌يابي علت و چرايي پيدايش انزوا، آموزش حل مسئله، آموزش مهارت‌هاي ارتباطي، افزايش اعتماد به نفس و يادگيري سبک مقابله‌اي صحيح براي برخورد با اين پديده براي جلوگيري از سبک مقابله‌اي اجتنابي که سبب مي‌شود فرد به جاي حل کردن مشکلات زندگي از آنها فاصله بگيرد و دور شود را به عنوان راهکارهاي مقابله و پيشگيري از انزوا دانست.اگر علت انزوا اختلال شخصيت باشد حتما فرد بايد تحت درمان قرار گيرد هرچند اين درمان بسيار سخت است و تا چند وقت پيش حتي اعتقاد داشتند که امکان پذير نيست اما اکنون معتقدند قابليت درمان دارد، ولي به راحتي امکان پذير نيست".
اگر جوان دچار ترس از با جمع بودن شده باشد بايد تحت درمان‌هاي حساسيت زدايي قرار گيرد و به تدريج و در زمان‌هاي کوتاه به جمع برده شود.اگر فرد دچار افسردگي شود بايد تحت درمان‌هاي افسردگي قرار گيرد که مي‌توان از طريق شناخت درماني که شامل تغيير باورهاي فردي و رفتاري فرد مي‌شود اين مشکل را برطرف کرد.زماني که نشانه‌هاي افسردگي را در فرد مي‌بينيم بايد
بي اعتنايش کنيم و زماني که با خوشحالي‌هاي فرد مواجه مي‌شويم تحويلش گيريم.در نهايت براي معالجه فردي که دچار انزوا شده است مي‌توان ازداروهاي هورموني و روان گردان براي بهبود فرد تحت نظر روان پزشک و سازمان‌هاي روان شناسي استفاده کرد".
يکي از خطرات اصلي که خود فرد را تهديد مي‌کند عدم رشد کافي و شکوفايي استعدادهاي شخصي فرد است.فردي که نشانه انزوايش افسردگي است ممکن است به اعتياد پناه ببرد و يا ممکن است به خودکشي تمايل پيدا کند که در صورت پيدايش چنين افکاري و مشاهده آن توسط اطرافيان بايد حتما تحت درمان قرار گيرد.با توجه به شيوع افسردگي و اضطراب در جامعه،اين امر بايد مورد توجه قرار گيرد و فرهنگ استفاده از سازمان‌هاي روان شناسي و روانپزشکي براي کساني که به اين عارضه دچار شده اند جا بيفتد.
آشنائی با تاریخ اسلام: عبرت آموزی (و لقد اهلكنا القرون من قبلكم .... گذشته چراغ راه آینده است) آشنایی با علوم و موضوعات قرآنی( هدی و رحمه للمتقین)