سایت جدید تاریخی فرهنگی قرآنی 2

 m5736z

 blog.ir.

 

نماز و هجرت

 حضرت ابراهیم مى‏ گوید:  خداوندا! ذریّه خودم را در منطقه خشک و بى‏ آب و گیاه قرار دادم، پروردگارا! براى اقامه نماز. «ربّنا انّى اسکنت من ذریّتى بواد غیر ذى زرع ربّنا لیقیمواالصلوة» (ابراهیم،37)  آرى، ابراهیم براى اقامه نماز به مکه آمد، تا کعبه را به عنوان قبله نمازگزاران تجدید بنا کند، و سپس مردم را به حج دعوت نمود، گویا نماز به سوى کعبه، بیش از طواف به دور کعبه، در نظر ابراهیم جلوه کرده است!

توجّه به نماز در خانواده «وامر اهلک بالصلوة واصطبر علیها» (طه، 132)  اوّلین مسئولیّت انسان بعد از خودش، خانواده اوست، ولى از آنجا که همسر و فرزند انسان گاهى سرسختى نشان مى ‏دهند، انسان باید استقامت کند و به شیوه‏ هاى مختلف آنان را به سوى دین و نماز دعوت کند، نه آنکه اگر چند بار گفت و اثر نکرد آنان را رها کند.

صبر و نماز

یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ اسْتَعِینُواْ بِالصَّبْرِ وَالصَّلاَةِ إِنَّ اللّهَ مَعَ الصَّابِرِینَ (بقره153)

ای کسانی که ایمان آورده اید : (در برابر حوادث) از صبر و نماز کمک بگیرید، بدون شک خدا با صابران است

پیام آیه:

نماز نردبان آسمان است و صبر کلید حل مشکلات، صبر در گناه تقوی، صبر در شهوت عفاف صبر در عبادت طاعت و صبر در مصبیت آرامش است

خدا با صابران است، خدا با نیکوکاران است، خدا با متقیان است

یعنی به اینان محبت ویژه دارد

تخمه پوک  یکی از راه های کنترل  هوای نفس در ارتکاب گناهان و انجام مفاسد پناه بردن به نماز است اما اگر واقعا نماز، انسان را از فحشا و منکر باز مى‌‏دارد، چرا بعضى نمازگزاران باز هم مرتکب خلاف مى‌‏شوند؟

إِنَّ الصَّلَاةَ تَنْهَىٰ عَنِ الْفَحْشَاءِ وَ الْمُنکَرِ» (عنکبوت/45) نماز (انسان را) از زشتی‌ها و گناه بازمی‌‌دارد

 اما باید بدانیم که تخمه پوک، هیچ‌گاه سبز نمى‌‏شود و نماز بدون حضور قلب، نماز بدون شرایط صحت و قبولی تخمه پوک است

نمازى سبب دورى انسان از مفاسد مى‌‏شود که با حضور قلب و حفظ شرایط باشد و گرنه حرکت لب و کمر چنین خاصیّتى را ندارد

 نماز و قیامت  مردم نسبت به رستاخیز و معاد، چند دسته هستند: 1. گروهى به قیامت شک دارند: «ان‏کنتم فى‏ریب من البعث» (حج،5) 2. گروهى به قیامت گمان دارند: «یظنّون انّهم ملاقوا اللَّه» (بقره،46) 3. گروهى به قیامت یقین دارند: «و بالاخرة هم یوقنون» (نمل،31) 4. گروهى منکر قیامت هستند: «و کنا نکذب بیوم الدّین» (مدّثر،46) 5. گروهى ایمان دارند ولى فراموش مى ‏کنند: «نسوا یوم‏الحساب» (ص،26)

قرآن براى رفع شک استدلال کرده و از مؤمنین وگمان دارندگان ستایش کرده است و از منکران، برهان خواسته که دلیل انکار شما چیست؟ و براى گروه پنجم دائماً تذکّراتى داده که انسان فراموش نکند. نماز، هم شک ‏زدایى مى ‏کند و هم غفلت‏ ها را به «یاد» تبدیل مى‏ سازد. در نماز با گفتن «مالک یوم الدّین» در هر شبانه روز حداقل ده بار، انسان مسئله قیامت را به خود تلقین مى‏ کند و تذکّر مى‏ دهد.

نماز با خشوع

الَّذِینَ هُمْ فِی صَلَاتِهِمْ خَاشِعُونَ (مومنون2) همانان که در نمازشان فروتنند اولین عامل بهم ریختگی حضور قلب چشم ماست.  چشمی که همه چیز را می بیند، هر شخص، زن و مرد، هر عکس، هر فیلم، نمی تواند نماز خوبی بخواند. اگر بتوانید چشم خودتان را کنترل کنید، اگر بتوانید چیزهایی که خدای متعال راضی نیست نگاه نکنید، انشاءالله نمازتان بهتر می شود. نماز عصاره و خلاصه شدۀ رفتار و اعمال روز ماست.  اگر تمام رفتار و اعمال آدمی با حساب و کتاب باشد ، نمازش درست خواهد شد...

نماز یاد خداست خداوند به حضرت موسى‏ مى‏ فرماید: «اقم الصلوة لذکرى» (طه،14) براى یاد من نماز به پا دار.  نماز، ذکرى است زبانى و قلبى، با روشى مخصوص و شیوه‏ اى ابتکارى که اعضاى بدن از موى سر تا نوک پا در آن نقش دارند هنگام وضو، هم روى سر را مسح مى‏ کنیم و هم روى پا را، هنگام سجده هم پیشانى بر زمین نهاده مى ‏شود هم انگشت پا، در طول نماز هم زبان ذکر او مى ‏گوید هم دل به یاد اوست چشم‏ ها باید خاشع باشد، کمر در رکوع خم شود، دست‏ ها هنگام گفتن «اللَّه ‏اکبر» بالا بیاید، گردن، صاف و در رکوع کشیده شود، به هر حال در نماز همه اعضا به نحوى در خدمت یاد خدا هستند

نماز، درگاه لطف خدا افراد دیگر غیر از خداوند، یا لطفى ندارند یا لطفشان ناچیز و محدود است،  یا لطف خود را به دیگران نمى‏ رسانند و یا با هزار منّت ذرّه‏ اى محبّت دارند و اگر لطفى کنند از بهره خودشان کم مى ‏شود. امّا خداوند:
1⃣لطفش بى نهایت است. 2⃣باب لطف او همیشه به روى همه باز است. 3⃣دعوت به ورود هم کرده است. 4⃣از ورود دیگران در مدار لطفش شاد مى‏ شود. 5⃣مردم را بدون هدیه و رشوه و با دست خالى مى ‏پذیرد. 6⃣ رابطه با او و بهره ‏گیرى از الطاف او نه زمان مى‏ خواهد نه زمین، نه واسطه مى ‏خواهد، نه رابطه و نه هیچ شرطى دیگر، فقط صداقت قلبى کافى است. صادقانه به لغزش خود اقرار کنیم و به درگاه او رو آوریم.
انواع نماز در قرآن  خیلی سؤال می‌کنند فلانی راجع به نماز سرسنگین است. چه کنیم؟ یکبار خداوند به حضرت موسی گفت: مردم را عاشق من کن. حضرت موسی گفت: چطور؟ گفت: نعمت‌های مرا برایشان بشمار. اگر نعمت‌های خدا را برای افراد بشماری، این نسبت به خدا شرمنده می‌شود قرآن : علت اینکه نماز نمی‌خواند، خشوع ندارد وَ إِنَّها لَکَبِیرَةٌ إِلَّا عَلَى الْخاشِعِین‏ (بقره45) مگر کسانی که خشوع دارند. آدم‌هایی که خشوع دارند، روان نماز می‌خوانند. خشوع یعنی چه؟ خشوع یعنی نرم.
1⃣ یاد نعمت های الهی، عامل خشوع در برابر خدا چطوری این را نرم کنیم؟ در قرآن خیلی آیه داریم. دائم نعمت درونش است. «أَ لَمْ نَجْعَلْ‏ لَهُ‏ عَیْنَیْن‏» (بلد8) یک جفت چشم به تو ندادم. کسی یک دوربین به شما بدهد، تا آخر عمر از او تشکر می‌کنی، من دو تا دوربین به تو دادم. نود سال فیلم‌برداری می‌کنی. هم عکس ساده، هم عکس رنگی، هم از دور، هم از نزدیک، «أَ لَمْ نَجْعَلْ‏ لَهُ‏ عَیْنَیْن‏»، «وَ لِساناً» (بلد9) زبان به تو ندادم؟... آرامش واقعی و ماندگار... علامه طباطبایی : جهت ارامش پیدا کردن دست روی سینه بگذارید ودر حالت نشسته و ایستاده چند مرتبه ایه 28 سوره رعد را بخوانید: الذّینَ امَنوا و تَطمَئِنُّ قُلوبُهُم بذِکرِ اللهِ اَلا بذِکرِ الله تَطمَئِنُ القلوب زیرا در ایجاد ارامش بسیار مؤثر است گاهی قلبمان زنگار  می گیرد و دلمان آشوب می شود  و آرامش خود را از دست می دهیم

و آنوقت است که یاد خدا این غبار را از قلب ما پاک می کند و ما را آرام می سازد؛ به همین دلیل است که می گویند：خداوند را بسیار و در همه جا و در هر حالت یاد کنید تا به آرامش واقعی و ماندگار برسید اذکرو الله ذکرا کثیرا (احزاب۴۱)

ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻧﻤﺎﺯ ﺑﺎ ﺁﺭﺍﻣﺶ ﺭﻭﺍﻧﻲ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﻛﻢ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻭ ﻧﺎﺁﺭﺍﻡ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻫﻤﻴﻦ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻠﺨﻲ ﻭ ﺷﺮّ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩ ﻛﻨﺪ، ﺟﻴﻎ ﻭ ﻓﺮﻳﺎﺩ ﻣﻲ‌ﻛﻨﺪ: «ﺇِﻥﱠﱠ ﺍﻟْﺎﻧﺴَﺎﻥَ ﺧُﻠِﻖَ ﻫَﻠُﻮﻋًﺎ ﺇِﺫَﺍ ﻣَﺴﱠﱠﻪُ ﺍﻟﺸﱠﱠﺮﱡﱡ ﺟَﺰُﻭﻋًﺎ ﻭَ ﺇِﺫَﺍ ﻣَﺴﱠﱠﻪُ ﺍﻟﺨَْﻴﺮُْ ﻣَﻨُﻮﻋًﺎ ﻭ ﺳﭙﺲ ﻣﻲ‌ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ: «ﺇِﻟﱠﱠﺎ ﺍﻟْﻤُﺼَﻠﱢﱢﻴﻦَ» ﻳﻌﻨﻲ ﺗﻨﻬﺎ ﺍﻫﻞ ﻧﻤﺎﺯﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺍﺗﺼﺎﻝ ﺑﻪ ﻗﺪﺭﺕ ﺧﺪﺍ، ﺗﻮﻛﻞ ﺑﺮ ﺍﻭ، ﺍﺳﺘﻤﺪﺍﺩ ﺍﺯ ﺍﻭ، ﭘﻨﺎﻩ ﺑﺮﺩﻥ ﺑﻪ ﺍﻭ، ﺻﺒﺮ ﻭ ﺗﺤﻤﻞ ﺑﺮﺍﻱ ﺭﺿﺎﻱ ﺍﻭ ﺑﻪ ﺭﻳﺴﻤﺎﻥ ﻣﺤﻜﻤﻲ ﭼﻨﮓ ﻣﻲ‌ﺯﻧﻨﺪ ﻭ ﺟﻠﻮﻱ ﺍﺿﻄﺮﺍﺏ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻣﻲ‌ﮔﻴﺮﻧﺪ. ﻫﻤﻪ ﺍﺿﻄﺮﺍﺏ‌ﻫﺎ ﻭ ﻧﺎﻫﻨﺠﺎﺭﻯ ﻫﺎﻯ  ﺭﻭﺣﻰ ﻭ ﺭﻭﺍﻧﻰ ﻭ ﻛﻤﺒﻮﺩﻫﺎﻯ ﻣﻌﻨﻮﻯ، ﺑﺎ ﻧﻤﺎﺯ ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻭ ﺩﺭﻣﺎﻥ ﻣﻰ ﻳﺎﺑﺪ ﻗﺮﺁﻥ ﻋﻮﺍﻣﻞ ﺁﺭﺍﻣﺶ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺭﺍ ﺍﻳﻤﺎﻥ، ﻋﻤﻞ ﺻﺎﻟﺢ، ﻧﻤﺎﺯ ﻭ ﺯﻛﺎﺕ ﻣﻲ‌ﺩﺍﻧﺪ ﻭ ﻣﻲ‌ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ: ﺇِﻥﱠﱠ ﺍﻟﱠﱠﺬﻳﻦ ﺁﻣَﻨُﻮﺍ ﻭَ ﻋَﻤِﻠُﻮﺍ ﺍﻟﺼﱠﱠﺎﻟِﺤﺎﺕِ ﻭَ ﺃَﻗﺎﻣُﻮﺍ ﺍﻟﺼﱠﱠﻠﺎﺓَ ﻭَ ﺁﺗَﻮُﺍ ﺍﻟﺰﱠﱠﻛﺎﺓَ.. . ﻟﺎ ﺧَﻮْﻑٌ ﻋَﻠَﻴﻬِﻢْ ﻭَ ﻟﺎ ﻫُﻢْ ﻳﺤْﺰَﻧُﻮﻥَ
  نماز، جهاد، شهادت بعضى براى اقامه نماز کتک‏ ها خوردند، مثل انقلابیون در زندان شاه و اسرا. بعضى تیر خوردند مثل زُهیر که روزعاشورا جلو امام‏ حسین ایستاد تا امام نمازش را بخواند. بعضى در راه نماز شهید شدند، مثل شهداى محراب: آیة اللَّه اشرفى اصفهانى، دستغیب، صدوقى، مدنى و قاضى طباطبائى. و بعضى در حال نماز شهید شدند مثل على‏ بن ابیطالب ‏علیهما السلام
نماز اوّلین سؤال در قیامت  در حدیث مى‏ خوانیم اوّلین چیزى که در قیامت مورد سؤال و حساب قرار مى ‏گیرد نماز است. (بحار،ج 7،ص267)  آرى، اوّلین واجب بر هر مکلّفى قبل از روزه و خمس و زکات و حج و... نماز است و طبیعى است که در قیامت نیز در اوّلین فرصت، از اوّلین تکلیف سؤال شود ترک نماز و دوزخ  در قیامت بارها میان اهل بهشت و اهل دوزخ گفتگو رخ مى‏ دهد که قرآن برخى از آنها را بیان فرموده است. در یکى از آن صحنه ‏ها، اهل بهشت از مجرمان مى‏ پرسند: چه عاملى شما را به دوزخ روانه کرد؟ آنها چهار عامل را مى ‏شمرند، که اوّلین آنها پایبند نبودن به نماز است:  «لم نک من المصلّین» (مدثر43)
نماز، کلید قبولى تمام عبادات در اهمیّت نماز، همین بس‏ که در روایات مى‏ خوانیم: اگر نماز، قبول شود، عبادات دیگر هم قبول مى‏ شود، ولى اگر نماز مردود شود، کارهاى دیگر هم ردّ خواهد شد. (بحار،ج 82، ص 236)  پیوند پذیرش عبادات دیگر به قبولى نماز، نقش کلیدى آن را نشان مى ‏دهد.  مثل آنکه اگر پلیس، از شما گواهینامه رانندگى بخواهد، شما هر مدرک و کارت شناسایى معتبر دیگرى هم ارائه دهید، پذیرفته نیست. مجوّز رانندگى، داشتن گواهینامه است، و بدون آن، تمام مدارک، بى اثر خواهد بود.  در قیامت نیز مجوّز عبور از صراط، اقامه نماز است و بدون آن هیچ عبادتى قبول نمى ‏شود.
نماز و تشکر
یکى از اسرار نماز، تشکّر از ولى نعمت است، قرآن مى ‏فرماید: «واعبدوا ربّکم الّذى خلقکم والّذین من قبلکم» (بقره،21)  عبادت کنید پروردگارى را که شما و نیاکان شما را آفرید، هستى شما و همه از اوست.  در سوره کوثر مى‏ خوانیم: «انّا اعطیناک الکوثر فصلّ» ما به تو «کوثر» دادیم، خیر زیاد عطا کردیم پس نماز بخوان. یعنى به شکرانه عطایاى ما نماز به پا دار.  نماز بهترین نوع شکرگزارى است که شیوه آن را خداوند بیان فرموده و تمام انبیا و اولیا هم آن شیوه را به کار بسته‏ اند. نماز تشکّرى است عملى، زبانى، دائمى و سازنده

چگونه می‌توانیم توجه خدا را به خودمان جلب کنیم؟

فاذْکُرُ‌ونِی أَذْکُرْ‌کُمْ وَ اشْکُرُ‌وا لِی وَ لَا تَکْفُرُ‌ونِ ﴿بقره١٥٢﴾ پس مرا یاد کنید، [تا] شما را یاد کنم؛ و شکرانه‌ام را به جاى آرید؛ و با من ناسپاسى نکنید
نماز، میزان سنجش ایمان و انّها لکبیرة الاّ على الخاشعین» (بقره،45) نماز بار سنگینى است مگر براى افراد خاشع.  بنابراین هرگاه احساس کردیم نماز براى ما سنگین است باید بفهمیم روح خشوع نسبت به پروردگارمان نداریم و رفتن خشوع زمینه بى تفاوتى و کبر است.  امام سجّاد علیه السلام در دعاى سحر ماه رمضان که نامش دعاى ابوحمزه ثمالى است، در ضمن مناجات ‏هاى خود فلسفه سنگینى نماز را تحلیل مى‏ کند و مى‏ گوید:  خدایا! چرا هنگام نماز نشاط ندارم؟  شاید مرا از درگاه خود رانده‏ اى!  شاید بخاطر یاوه گوئى ‏ها توفیقم کم شده!  شاید مرا صادق نمى ‏دانى!  شاید رفیق بد در من اثر گذاشته و ...  به هر حال سنگینى نماز علامت خطر است.